Een landelijk weggetje omzoomd door fruitbomen leidt naar de boerderij van Hans en Hanneke van Rooijen-Van Sommeren in Cothen, een dorpje langs de Kromme Rijn. Een bonte boerenhaag schermt hun melkveehouderij af van de weg. Op het woonerf rennen de kinderen Juliet (4) en Bart (3) langs een rij lindebomen naast de oprit en vanuit de stallen klinkt geloei van de koeien. Een prachtig landelijk plaatje. De lindebomen en de bonte boerenhaag zijn kleine landschapselementen die de familie met subsidie van de provincie Utrecht heeft laten aanleggen.
Hans van Rooijen: ‘Als het aan ons ligt, wordt het op onze boerderij nog veel groener. De lindebomen en de bonte boerenhaag zijn dit voorjaar geplant en zien er nog wat iel uit, maar het zijn snelle groeiers.’ Kleine landschapselementen als hagen, houtwallen, geriefhoutbosjes en boomgroepen vormden ooit het karakteristieke Utrechtse landschap. Statige lanen op de Heuvelrug, kleine bosjes en houtwallen in de Gelderse Vallei, geurende meidoornbloemen in de uiterwaarden. Ze geven onze provincie karakter en getuigen van het verleden en de tradities van de streek.
Perenlanen op de Heuvelrug
Zo zijn perenlanen op de Heuvelrug een overblijfsel van de fruitteelt die daar vroeger floreerde en zijn de meidoornhagen in de uiterwaarden een erfenis van de vroegere veeteelt, De kleine landschapselementen werden vooral aangelegd omdat ze nuttig waren als vee- of waterkering, of voor de productie van hout of fruit. Van het hout van een geriefhoutbosje kon je bijvoorbeeld bezems maken. De laatste eeuw zijn we bijna zestig procent van deze kleine landschapselementen verloren door ruilverkaveling, schaalvergroting van agrarische bedrijven en verstedelijking.
Steentje bijdragen
In de boerderij praten we verder aan de keukentafel. Wasjes draaien in de bijkeuken, de kinderen scharrelen rond, speelgoed ligt her en der en de koffie staat klaar. Hanneke: ‘Wij vinden het belangrijk om ons steentje bij te dragen aan biodiversiteit en het klimaat, daarom laten we kleine landschapselementen aanleggen rond onze boerderij.’ Hans knikt: ‘We proberen zo duurzaam mogelijk te boeren. Onze melkveehouderij met 120 koeien is op weg naar het keurmerk ‘Planet Proof’ waarmee je dierenwelzijn, klimaat en biodiversiteit waarborgt. Daarom hebben we bijvoorbeeld meer dan 1100 zonnepanelen op onze stallen en willen we zoveel mogelijk elektrificeren. In die duurzame lijn past ook het aanleggen van kleine landschapselementen.’
Als het aan ons ligt, wordt het op onze boerderij nog veel groener.
Biodiversiteit
Kleine landschapselementen leveren een grote bijdrage aan een duurzame, toekomstbestendige omgeving. Al op een relatief klein oppervlak hebben ze grote impact op de biodiversiteit en bieden ecologische voordelen: opslag van CO2 en water, vermindering van fijnstof en minder hittestress voor het vee. Geriefhoutbosjes en houtwallen bieden bijvoorbeeld beschutting aan zangvogels en luwte aan libellen en vlinders. In bloemrijke akkerranden broeden patrijzen. En in natuurvriendelijke slootkanten wemelt het van opgroeiende visjes en vinden weidevogels voedsel en schuilplekken.
Marlies van het collectief
Hoe werkt het aanvragen van subsidie eigenlijk? Hans: ‘Dat vonden wij heel makkelijk, dat ging via Marlies van het agrarisch collectief Utrecht Oost. Zij kwam koffiedrinken, nam met ons onze wensen door, gaf advies en verzorgde de hele aanvraag. Een paar maanden later kwam een hovenier keurig alles planten. Door de subsidie is het kostendekkend voor aanleg en beheer, maar we hebben er natuurlijk wel wat werk van. De hoogstamfruitbomen moeten gesnoeid worden, de takken afgevoerd en je moet ze de eerste jaren soms water geven. En er staat een solitaire boom in ons weiland, ook een klein landschapselement, waar het vee onder kan schuilen. Daar moet je even omheen maaien. Het blijft liefdewerk, waar je een beetje aardigheid in moet hebben.’
Hanneke vult aan: ‘We hebben eerder met subsidie ook 60 stuks gevarieerde streekeigen hoogstamfruitbomen laten aanleggen. Voor de kinderen is dat geweldig, want we plukken zelf de appels, pruimen en peren en maken er bijvoorbeeld appelmoes en taarten mee.’
Ons voorbeeld volgen
Hans: ‘We hopen dat andere boeren of bijvoorbeeld landgoedeigenaren ons voorbeeld volgen. Zo houdt het mooie Kromme Rijnlandschap haar eigen karakter, verbind je natuurgebieden en maak je leefgebieden voor planten en dieren.’ Dit sluit aan bij het doel van rijk en provincie om zo’n tien procent van het landelijk gebied te bedekken met een netwerk droge en natte kleine landschapselementen. Denk daarbij aan houtwallen, (knot-)bomenrijen, kruidenrijke randen en sloten, beken en poelen. Daardoor kunnen dieren als dassen, egels en reeën zich makkelijker verplaatsen met ruimte om te schuilen, te nestelen en te eten.
Hollandse boerderij
Hans: ‘Vergeet niet dat de landschapselementen een heel mooi groen plaatje opleveren. Het beeld van vroeger komt hier meer en meer terug. Wij willen de boerderij in oude glorie terugbrengen. En als wij als gewoon boerengezin het kunnen, dan kan een ander het ook. Iedereen mag bij ons komen kijken, ze zijn welkom op de koffie.’
