Hoe komt lood in de bodem?
Verontreiniging met lood (ook wel diffuus lood) in de bodem kan door verschillende oorzaken ontstaan. Bijvoorbeeld door loodhoudend afval dat lang geleden is gebruikt om grond op te hogen. De verontreiniging zit in de bovenste grondlaag. Ook andere stoffen zoals koperzink en PAK’s (teerachtige stoffen) kunnen voorkomen in de bovenste grondlaag.
Een belangrijk kenmerk van verontreiniging met lood is dat deze vaak aanwezig is in een groot gebied. Daarbinnen zijn soms grote verschillen, dus hoge gehaltes op de ene plek en weer lagere op de plek daarnaast.
Waar zit lood in de bodem in de provincie Utrecht?
In de provincie Utrecht komt de verontreiniging met lood vooral voor in oude bebouwde gebieden en opgehoogd veenweidegebied. Dit gaat om delen van de gemeenten Baarn, Bunschoten, IJsselstein, Vijfheerenlanden, Montfoort, Oudewater, De Ronde Venen, Stichtse Vecht, Wijk bij Duurstede en Woerden. Dit zijn de zogenoemde aandachtsgebieden. De provincie Utrecht is hierin niet uniek. In delen van Noord-Holland en Zuid-Holland en in veel oude binnensteden zit veel lood in de bodem.
Wat is het gezondheidsrisico van lood?
Als kinderen te veel lood binnenkrijgen, kan dat een nadelig effect hebben op hun leervermogen. Jonge kinderen zijn het meest gevoelig voor lood. Dit komt onder andere omdat ze vaak meer lood binnenkrijgen doordat ze hun vingers in hun mond steken tijdens het buitenspelen. Ook neemt hun maag-darmstelsel lood makkelijker op dan bij volwassenen en zijn hun hersenen nog sterk in ontwikkeling.
Uit voorzorg maken de provincie en de gemeenten in de zogenaamde ‘aandachtsgebieden voor lood’ ouders van jonge kinderen bewust van lood in de bodem. Want hoe minder lood kinderen binnenkrijgen, hoe beter.
Oudere kinderen en volwassenen krijgen bij een bodemvervuiling met lood niet zo snel te veel lood binnen. Zij stoppen eventuele vuile handen minder snel in hun mond. Daardoor lopen zij een kleiner gezondheidsrisico. Hoe groot het risico is, ligt vooral aan de lokale situatie, zoals de aanwezigheid van een (groente)tuin en het specifieke gedrag van de bewoners.
Op basis van de concentraties in de bodem en het speelgedrag van kind(eren) kan de GGD wel een inschatting maken van het risico dat de kinderen hebben gelopen. U kunt hiervoor contact opnemen met uw GGD.
Als je bij grote groepen mensen onderzoek doet, is te zien dat blootstelling aan lood zorgt voor een lagere intelligentie.
Na hoeveel tijd loopt een kind risico?
Kort contact van een jong kind met bodemvervuiling met lood heeft nauwelijks of geen nadelig gezondheidseffect. Het gaat om langer durend contact, bijvoorbeeld op plekken waar het kind dagelijks speelt. Dat kan mogelijk leiden tot een nadelig effect op het leervermogen. Jonge kinderen zijn de belangrijkste risicogroep.
Lopen volwassenen ook een risico bij lood in de bodem?
Oudere kinderen en volwassenen zullen bij een bodemvervuiling met lood niet zo snel te veel lood binnenkrijgen. De kans is minder groot dat zij grond in hun mond krijgen. Bovendien zijn zij minder gevoelig voor de effecten van lood. Als volwassenen grote hoeveelheden lood binnenkrijgen, kan dit zorgen voor een verminderde nierfunctie en een verhoogde bloeddruk. Wanneer zwangere vrouwen te veel lood binnenkrijgen, kan dit wel effect hebben op de ontwikkeling van het ongeboren kind.
Hoe kom ik in contact met lood?
Jonge kinderen kunnen lood uit de bodem binnenkrijgen doordat zij bij het buitenspelen vieze vingers in hun mond steken. Lood wordt ook opgenomen door groenten die op vervuilde grond worden geteeld. Als iemand groenten uit eigen tuin eet, kan dat bijdragen aan de hoeveelheid lood in het lichaam. Niet alle groenten en fruit nemen evenveel lood op.
Ook drinkwater kan een belangrijke bron zijn. Als een woning loden drinkwaterleidingen heeft, komt er via de leiding lood in het drinkwater terecht. Dit is soms in oude huizen nog het geval.
In nieuwbouwwoningen zijn geen loden waterleidingen aanwezig. Wel kan lood in het begin uitspoelen door watermeters of nieuwe kranen.
Meer informatie over lood in waterleidingen vindt u op de website ggdleefomgeving.nl.
Wat kan ik doen om zo weinig mogelijk lood uit de bodem binnen te krijgen?
Om contact met verontreinigde grond te beperken kunt u het volgende doen:
- Laat kinderen spelen in een aparte zandbak met schoon wit zand.
- Teel groenten in bakken met schone grond.
- Breng een laag van schone grond aan, eventueel na afgraven van de verontreinigde bovenlaag. Of breng afdekmateriaal aan (bestrating of een dichte grasmat), met een schone zandlaag eronder. Doe dit vooral op plaatsen waar kinderen spelen.
- Let goed op de hygiëne: Laat uw kinderen hun handen wassen na het buitenspelen. Was ook zelf uw handen na het tuinieren in eigen tuin en voor het eten.
- Voorkom dat grond in uw huis terecht komt door schoenen uit te doen voor u naar binnen gaat.
- Stofzuig regelmatig uw huis, vooral als u of uw kinderen regelmatig met grond aan de schoenen het huis inkomen.
Is mijn tuin verontreinigd met lood?
Op www.bodemloket.nl ziet u voor veel plekken of er bodemonderzoek is gedaan. Met vragen over lood in bodem kunt u ook terecht op de websites van uw gemeente en omgevingsdiensten. Als er geen gegevens van uw tuin bekend zijn, kunt u overwegen zelf een onderzoek uit te laten voeren door een bodemadviesbureau. Een adviesbureau kan u advies geven welke maatregelen u kunt treffen bij verontreiniging.
Met vragen over lood en gezondheid kunt u terecht bij de GGD-regio Utrecht.
Ik eet al jaren uit de tuin, loop ik nu risico?
U kunt lood binnenkrijgen als u groenten eet die in verontreinigde grond geteeld zijn. Het risico is afhankelijk van de hoeveelheid lood in de bodem, de hoeveelheid zelf geteelde groente die u eet en de gewassen die u teelt. Sommige gewassen nemen namelijk meer lood op dan andere gewassen. Op de website van GGD regio Utrecht vindt u informatie over het zelf telen van groente in uw tuin.
Met vragen over lood en gezondheid kunt u terecht bij de GGD regio Utrecht.
Waarom is er nu pas aandacht voor lood?
Begin 2016 kwam een rapport uit van het RIVM waaruit bleek dat lood effect kan hebben op het leervermogen van kinderen bij lagere concentraties dan eerder werd gedacht.
Zijn speeltuinen verontreinigd met lood?
In de 10 gemeenten waar verhoogde loodgehalten kunnen voorkomen, heeft de provincie Utrecht eind 2018 en begin 2019 de bodem geïnspecteerd van ruim 100 speelplaatsen bij basisscholen, bij kinderdagverblijven en buitenschoolse opvang en in woonwijken. Waar nodig is de grond onderzocht. Hieruit bleek dat er geen speelplekken zijn met te hoge hoeveelheden lood.
Wat doet de provincie?
De provincie heeft beleid opgesteld voor de omgevingsdiensten ODRU en RUD Utrecht en alle gemeenten in de provincie Utrecht. Daarmee kunnen zij de risico’s van lood in de bodem beoordelen. Dit Handelingskader diffuus lood in de bodem (pdf, 1,7 MB) is vastgesteld op 24 september 2019. De gemeenten Utrecht en Amersfoort bepalen zelf hun beleid hierin.
De provincie heeft ‘aandachtsgebieden diffuus lood’ aangewezen. In deze gebieden is de kans groter dat verhoogde loodgehalten in de bodem aanwezig zijn. Dit gaat om delen van Baarn, Bunschoten, IJsselstein, Vijfheerenlanden, Montfoort, Oudewater, De Ronde Venen, Stichtse Vecht, Wijk bij Duurstede en Woerden.
Ook is de provinciale subsidieregeling voor bodemsanering aangepast. Gemeenten kunnen binnenkort subsidie aanvragen om eventuele risico’s in de gemeente te verminderen. Ook particuliere woningeigenaren kunnen onder voorwaarden subsidie aanvragen voor aanpak van verontreiniging in hun eigen tuin.
Waar kunt u terecht voor meer informatie over lood?
- Met vragen over lood in de bodem kunt u terecht bij de omgevingsdiensten de ODRU en RUD (odru.nl en www.rudutrecht.nl). Of de gemeente waar u woont.
- Wilt u weten of u woont in een gebied met een kans op hogere loodconcentraties in de bodem? Kijk op het Geoloket van odru.nl
- Kijk voor meer informatie over de grond in uw tuin op www.bodemloket.nl of op de website van uw gemeente.
- Met vragen over lood en gezondheid kunt u terecht bij de GGD regio Utrecht, ggdru.nl en ggdleefomgeving.nl/schadelijke-stoffen/lood/
- Voor informatie over het speelplaatsen onderzoek kunt u terecht bij info@odru.nl.
