Stikstof is het meest voorkomende element in onze lucht. Als we het over de stikstofproblematiek hebben bedoelen we reactieve stikstof. Dat is de stikstof die vanuit de lucht neerslaat op de grond en daarmee beschikbaar komt voor planten. Dat betreft voornamelijk stikstofoxiden (NOx) en ammoniak (NH3).
Stikstof wordt een probleem als er teveel van neerslaat op stikstofgevoelige Natura 2000-gebieden. Daar vindt dan vermesting en verzuring plaats.
Vermesting
Alle planten kunnen zonder stikstof niet leven. Zonder menselijke invloeden is er echter weinig stikstof beschikbaar. Verschillende plantensoorten hebben zich daarom gespecialiseerd in het zo efficiënt mogelijk benutten van stikstof of het zoveel mogelijk verkrijgen van stikstof. De verschillende tactieken om met het stikstoftekort om te gaan heeft geleid tot een verscheidenheid van planten. Bij die verscheidenheid van planten hoort ook weer een verscheidenheid van dieren. Door een overschot aan stikstof verdwijnt die verscheidenheid. Dan blijven alleen de planten en dieren over die zijn ingesteld op een stikstofoverschot, wat van nature weinig voorkomt.
Verzuring
Met neerslag van stikstof wordt de bodem zuurder. Bodems hebben wel een buffer, maar die is door de zure regen van de vorige eeuw grotendeels uitgeput. Door de verzuring komen giftige stoffen in de bodem vrij en spoelen de voedingsstoffen juist weg.
Met stikstofdepositie bedoelen we het neerslaan van ammoniak en stikstofoxiden in natuurgebieden. Deze vormen van stikstof komen in de lucht bij diverse activiteiten. Zo wordt bij landbouw stikstof uitgestoten in de vorm van ammoniak: een kleurloos gas. Dit komt uit mest en kunstmest. Stikstof komt ook voor als stikstofoxide, een stof die wordt uitgestoten door bijvoorbeeld auto’s, schepen en industrieën. Lees meer op www.aanpakstikstof.nl.
Stikstof valt als een soort gratis kunstmest uit de lucht waarbij planten ‘pakken wat ze pakken kunnen’. De planten die het hardste groeien, zoals brandnetels, grassen en braamstruiken, overwoekeren andere planten. In heidegebieden delven bloeiende kruiden zo het onderspit. Insecten die daarvan leven gaan daardoor dood. En doordat er minder insecten zijn, is er minder eten voor de vogels. Daar komt bij dat stikstof de bodem verzuurt, waardoor belangrijke stoffen als calcium uit de bodem wegspoelen. Een groot probleem voor bijvoorbeeld slakken, die calcium nodig hebben om hun huisjes te maken. Maar ook voor vogels: die hebben kalk nodig voor hun eierschalen en botten.
De Programmatische Aanpak Stikstof (PAS) mag niet als basis voor toestemming voor activiteiten worden gebruikt. Op basis van het PAS werd vooruitlopend op toekomstige positieve gevolgen van maatregelen voor beschermde natuurgebieden, alvast toestemming gegeven voor activiteiten die mogelijk schadelijk zijn voor die gebieden. Zo’n toestemming ‘vooraf’ mag niet meer.
In onze provincie zijn beleidsregels voor intern en extern salderen van kracht. Kern van het huidige beleid is dat een vergunningaanvraag mogelijk is, maar dat een initiatief uiteindelijk niet mag leiden tot een toename van stikstof op stikstofgevoelige Natura 2000-gebieden. Extern salderen met varkensrechten, pluimveerechten en fosfaatrechten is nog niet mogelijk. Daarover willen de provincies afspraken maken met de minister omdat dit wijzigingen van het Rijk vraagt.
Het betreft een tijdelijke beleidsregel ter overbrugging tot er landelijk gedragen lange termijn beleid is. Dat wordt rond december 2019 verwacht. Er worden geen bedrijven gedwongen om rechten in te leveren zolang zij werken binnen hun bestaande legale situatie. Bestaande legale bedrijven die hun activiteiten niet willen wijzigen hebben niet met de beleidsregels van doen.
In onze provincie zijn beleidsregels voor intern en extern salderen van kracht. Kern van het huidige beleid is dat een vergunningaanvraag mogelijk is, maar dat een initiatief uiteindelijk niet mag leiden tot een toename van stikstof op stikstofgevoelige Natura 2000-gebieden. Extern salderen met varkensrechten, pluimveerechten en fosfaatrechten is nog niet mogelijk. Daarover willen de provincies afspraken maken met de minister omdat dit wijzigingen van het Rijk vraagt.
Het betreft een tijdelijke beleidsregel ter overbrugging tot er landelijk gedragen lange termijn beleid is. Dat wordt rond december 2019 verwacht. Er worden geen bedrijven gedwongen om rechten in te leveren zolang zij werken binnen hun bestaande legale situatie. Bestaande legale bedrijven die hun activiteiten niet willen wijzigen hebben niet met de beleidsregels van doen.
Alle economische activiteiten waarbij geen nieuwe stikstof vrijkomt gaan ‘gewoon’ door. Dat geldt ook voor activiteiten die een onherroepelijke vergunning hebben. Of projecten door kunnen gaan, is onder andere afhankelijk van de ligging van het project, de staat van het Natura 2000-gebied en de omvang van het project.
Een belangrijke eerste stap is het berekenen van de stikstofdepositie. Dit kan gedaan worden met behulp van de AERIUS Calculator . Het uiteindelijk besluit over het wel of niet verlenen van de vergunning wordt genomen door het bevoegd gezag, meestal de provincie.
Vergunningaanvragen voor de Wnb-vergunning (Wet natuurbescherming) hebben we in behandeling genomen. Sinds december 2019 zijn er zijn er onder de nieuwe beleidsregels weer vergunningen verstrekt.
Landelijk is toegezegd dat er niet actief handhavend zal worden opgetreden tegen bedrijven die zonder eigen schuld tussen de wal en het schip zijn beland doordat vrijstellingen en meldingen geen betekenis meer toekomen door de uitspraak. Er vindt geen actieve handhaving plaats op voormalige vrijstellingen. Ook ligt toezicht op de 2 jaars-termijn (PAS) stil. Voor het overige dient iedereen met activiteiten zich aan de Wet te houden als altijd en kan handhaving worden ingezet.
Wij hebben begrip voor de onrust binnen alle sectoren die hiermee van doen hebben. De stikstofcrisis gaat alle sectoren aan die stikstof uitstoten of daarvan afhankelijk zijn. Het Rijk en de provincies proberen de lusten en de lasten zoveel mogelijk te verdelen, maar moeten soms wel keuzes maken.
Agrariërs die overwegen hun bedrijf te verkleinen of te stoppen, kunnen zich bij de provincie melden. Daar gaan we mee in gesprek. Onze gebiedsgerichte aanpak, waarin we dit uitwerken, gaat uit van vrijwilligheid en een marktconforme prijs.
We zijn een bestuurlijk overleg gestart in november 2019 met alle betrokken sectoren. We hebben een informatiepunt: stikstof@provincie-utrecht.nl
Informatie voor onze Statenleden staat hier: https://www.stateninformatie.provincie-utrecht.nl/themas/Dossier-Stikstof