Strategisch bosbeleid

In Nederland is, na een jarenlange toename van bos, het areaal sinds 2013 afgenomen naar zo’n 370.000 hectare. Onze provincie herbergt zo’n 18.000 hectare bos. Het Strategisch bosbeleid van de provincie Utrecht richt zich op meer, vitaal, toekomstbestendig, beschermd en maatschappelijk gewaardeerd bos in 2040.

In het Klimaatakkoord is in 2019 afgesproken dat er 10 procent meer bos komt in Nederland. Dit heeft het Rijk samen met de provincies nader uitgewerkt in de landelijke Bossenstrategie “Bos voor de toekomst” (2020). Het Strategisch bosbeleid van provincie Utrecht betreft een provinciale uitwerking waarbij de landelijke doelen zijn vertaald in provinciale ambities. 

We spannen ons in om:

• Het areaal bos te vergroten met 1500 hectare.
• Bossen te revitaliseren, gemengd en gevarieerd te houden om ze vitaal en veerkrachtig te houden.
• Het beleid voor bescherming van waardevolle bossen tegen het licht houden en waar het kan de regels eenvoudiger en scherper te maken.
• Inzetten op het beheersbaar houden van toenemende recreatiedruk door spreiding en zonering.
• Inzetten op een lichte toename van de houtoogst voor duurzaam gebruik en hoogwaardige toepassingen, waarbij rekening wordt gehouden met belevings- en natuurwaarden van het bos.

Onze ambitie is om het huidige areaal bos met 1500 hectare te vergroten. De onderverdeling is:

• 500 hectare in het Natuur Netwerk Nederland (NNN)
• 500 hectare in de Groene contour
• 500 hectare buiten het NNN (kleine landschapselementen, rondom en in steden en dorpen en agroforestry: bos en landbouw op één perceel).

De veerkracht en vitaliteit van onze bossen staan onder druk door de klimaatveranderingen. Een langetermijnvisie op bosbeheer is nodig om de functies van vitaal bos te behouden en te verbeteren. Maatregelen zijn soms pas zichtbaar over 20, 50 of zelfs 100 jaar. We willen het bos vitaal houden door:

• het bos te revitaliseren
• gemengd en gevarieerd te houden
• voor continuïteit te zorgen
• bosbranden te voorkomen
• wildschade te beperken.

We zijn zuinig op de bestaande bomen en bossen in onze provincie. Een goede bescherming hoort daarbij. Met het huidige beleid kunnen we de omvang van het bosareaal, onze waardevolle bossen en bijzondere kleine landschapselementen goed beschermen.

Echter, het beleid is ingewikkeld en de beleidskaarten hebben een actualisatie nodig. De regels hiervoor gaan landen in de Omgevingsverordening en in de beleidsregels. De regels rondom vellen, melden en herbeplanten in het huidige beleidskader zijn tegen het licht gehouden. Waar het kan, hebben we de regels eenvoudiger en waar nodig scherper gemaakt.

Recreatie

De maatschappelijke behoefte aan bos is groot. Deze belangstelling versterkt tijdens de coronapandemie. We richten ons daarom op beschikbaarheid, bereikbaarheid en toegankelijkheid van bestaande en nieuwe bossen. Ook zetten we in op de beheersbaarheid van de toenemende recreatiedruk in bestaande bossen door spreiding en zonering. Partners in het gebied, zoals het Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug, werken hieraan mee.

Houtoogst

De vraag naar bos en duurzaam geproduceerd hout neemt toe. Nu wordt nog 90% van het hout geleverd uit het buitenland. Gezien de doelstellingen voor klimaat en duurzaamheid, is het gewenst om meer gebruik te maken van lokaal geproduceerd hout. Wij zetten in op een lichte toename van de houtoogst voor duurzaam gebruik en hoogwaardige toepassingen.

De ambitie van het Strategisch bosbeleid omvat ook meer bos, bomen en struiken in het agrarisch buitengebied. Denk daarbij onder andere aan de kleine landschapselementen, agroforestry en voedselbossen. Deze dragen bij aan de opgaven uit het Nationaal Programma Landelijk Gebied voor de groenblauwe dooradering en realisering van nieuw bos.

Bij agroforestry, ook wel boslandbouw, worden bomen en struiken bewust gecombineerd met akkerbouw en veeteelt. Daarmee wordt een natuurinclusief landbouwsysteem ontwikkeld met meerwaarde voor de boer, de bodem en voor de natuur. Agroforestry kent verschillende vormen, zoals voederhagen, strokenteelt en bomenweiden. Een voedselbos zien we ook als een vorm van agroforestry. Bij een voedselbos wordt met meerdere lagen een natuurlijke bosrand nagebootst, met een grote diversiteit van inheemse en eetbare bomen en struiken.

Voordelen

Agroforestry biedt zowel ecologisch als economisch voordelen. Bomen leveren een positieve bijdrage aan de waterhuishouding en het bodemleven, geven beschutting voor vee en dragen bij aan de biodiversiteit. En dat komt weer ten goede aan de biologische en economische weerbaarheid van het boerenbedrijf.

Boeren kunnen bijvoorbeeld voerderhagen en windhagen rondom hun weiland plaatsen. Voederhagen blijken geschikt voor koeien die ervan eten. De koeien krijgen zo de mineralen en andere voedingsstoffen binnen waar ze behoefte aan hebben. Ook worden notenbomen in weilanden geplant voor opbrengst van noten, verbeteren van de bodem, schaduw voor de dieren en bij droogte betere grasopbrengst.

Subsidie en Agroforestry Netwerk Utrecht

Agroforestry stimuleren we. Dat doen we door subsidie beschikbaar te stellen voor de aanplant van noten- en fruitbomen. Dan doen we ook door het aanjagen van voorbeeldprojecten en door het opzetten van een (kennis)netwerk. Meer informatie over mogelijkheden voor realisatie van agroforestry en voedselbossen is te vinden op de website Lami.

In 2023 heeft de provincie Utrecht subsidie verleend aan boeren die agroforestry als nieuw systeem in hun bedrijfsvoering willen integreren. Daarmee worden goede voorbeelden gestimuleerd. Tegelijk wordt zichtbaar waar initiatiefnemers tegenaan lopen en wat er nodig is om de ontwikkeling van agroforestry voor boeren beter mogelijk te maken. In 2024 wil de Provincie Utrecht die subsidieregeling opnieuw openstellen.

Op 29 februari 2024 is het Agroforestry Netwerk Utrecht van start gegaan. Via het netwerk kunnen provincie, agrariërs, gemeenten en waterschappen samenwerken. Het netwerk moet ervoor zorgen dat boeren enthousiast worden om agroforestry en voedselbossen op hun land te realiseren. Ook helpt het netwerk hen aan de juiste informatie, de wet- en regelgeving en de beschikbare subsidies. Kijk op de website van het Agroforestry netwerk Nederland voor meer informatie.

Ervaringen met agroforestry

In de provincie Utrecht zijn al boeren actief bezig met agroforestry: Ron van Zandbrink, eigenaar van een biologische melkveehouderij in Stoutenburg en Dennis Blom, eigenaar van zorgboerderij Blommendal. In deze video vertellen ze daar meer over: