Cultuurhistorische waarden kunnen aanwezig zijn op het erf, in de vorm van historische gebouwen of andere elementen, maar ook in het landschap rondom het erf.
In de basisregels voor hergebruik van erven is al aangegeven, dat cultuurhistorische waardevolle bebouwing op het erf niet hoeft en ook niet mag worden gesloopt om aan de sloopeisen voor een nieuwe stedelijke functie (extra woning of een bedrijfsvestiging) te voldoen. Op zichzelf biedt de aanwezigheid van historische bebouwing nog geen rechten op extra nieuwbouw. Maar historische gebouwen bieden wel extra gebruiksmogelijkheden: ze mogen worden gebruikt voor functies die bijdragen aan het behoud van de gebouwen zelf en aan samenhangende ensembles van gebouwen op een erf. Als er een heel grote inspanning wordt geleverd om cultuurhistorische waarden te herstellen en dit ook tot relatief hoge kosten leidt, dan kan dat voor een gemeente aanleiding zijn om wat extra speelruimte in de bebouwingsmogelijkheden te bieden, en zo ook wat extra verdiencapaciteit.
In de meeste gevallen zal men echter voor extra bebouwingsmogelijkheden de ruimte moeten zoeken in het herstel van cultuurhistorische waarden rondom het erf. Vanuit het perspectief van provinciale belangen kan de meerwaarde het best worden gezocht binnen de cultuurhistorische hoofdstructuur. Die omvat:
- Waardevol agrarisch cultuurlandschap
- Historische Buitenplaatszone
- Militair erfgoed
- Archeologisch waardevolle zone
- Historische infrastructuur.
Deze zones zijn vastgelegd in artikel 7.8 van de Omgevingsverordening.
Daarnaast richten de provinciale inspanningen zich op de bescherming van het werelderfgoed (Nieuwe Hollandse Waterlinie en Limes).
De meeste kansen voor het creëren van een meerwaarde door herstel liggen in het agrarisch cultuurlandschap. Zo kunnen bijvoorbeeld oude sloten- of verkavelingspatronen worden hersteld. Ook herstel van verdwenen wandelpaden kan een kwaliteitsverbetering zijn. Herstel van cultuurhistorische waarden kan in het agrarisch landschap vaak goed plaatsvinden in combinatie met herstel van het landschap, verbetering van de recreatieve mogelijkheden en maatregelen die voorzien in een wateropgave (zie ook onder deze vormen van kwaliteitsverbetering). Is er geen ruimte voor daadwerkelijk herstel, dan is het beter beleefbaar maken van cultuurhistorische kwaliteiten ook een optie.
Daar waar geen cultuurwaarden van provinciaal belang zijn benoemd, kunnen ook gemeentelijke doelstellingen en beleidsdocumenten basis zijn voor herstel van deze waarden.
Aanbevelingen en tips, antwoorden op veelgestelde vragen
- Vaak ligt de extra kwaliteitsbijdrage buiten het eigenlijke bouwperceel (of buiten het voormalige agrarische bouwvlak). Voor herstel van cultuurhistorische waarden komen vooral de perceelranden in aanmerking. De landbouwgronden zelf blijven bij voorkeur in gebruik bij agrariërs.
- Beschrijf de bijdrage die het project levert aan herstel van cultuurhistorie en beschrijf hoe de kwaliteitsverbetering ook voor de lange termijn zeker te stellen is.
- Informatie over cultuurhistorie is te vinden in de Cultuurhistorische atlas van de provincie.
- Aanknopingspunten zijn ook te vinden in de provinciale kwaliteitsgidsen voor de Utrechtse landschappen. Hierin zijn de kernkwaliteiten van de Utrechtse Landschappen, zoals opgenomen in de Omgevingsverordening, nader uitgewerkt en ontwerpuitgangspunten geformuleerd.