Een van de standaardeisen voor ruimte voor ruimte of de vestiging van een niet-agrarisch bedrijf is, dat de nieuwe functie wordt gerealiseerd binnen het oude agrarische bouwvlak. Realisering op een andere plek is mogelijk, als dat bijdraagt aan de ruimtelijke kwaliteit. Een van de manieren om die extra kwaliteit te bereiken, is het combineren van de bouwmogelijkheden op basis van sloop op verschillende locaties. De nieuwbouw vindt dan plaats op één, daarvoor geschikte locatie.
Er kunnen twee redenen zijn om ervoor te kiezen de bouwrechten voortkomend uit sloop op verschillende locaties te combineren. Bij de eerste is de sloop op een afzonderlijke locatie onvoldoende om op de slooplocatie de gewenste nieuwbouw mogelijk te maken en worden sloopmeters opgespaard om toch een bouwmogelijkheid te creëren. Zo profiteren meerdere erfeigenaren van de sloop, wordt de sloopdrempel verlaagd en kan ook op meer erven kwaliteitswinst worden geboekt. Bij de tweede kiest een gemeente er bewust voor de bouwmogelijkheden op één locatie te concentreren, bijvoorbeeld aan de rand van het dorp. Bij deze optie kan het buitengebied worden gespaard en behoudt de landbouw daar het primaat. Ook dat is kwaliteitswinst.
Dit “salderen” van sloopmeters kan plaatsvinden binnen één gemeente, maar buurgemeenten kunnen daar ook gezamenlijk afspraken over maken. Zulke afspraken zijn wel belangrijk: voor alle betrokken locaties moet de nieuwe situatie planologisch goed worden vastgelegd, inclusief de aanvullende eisen, zoals de ruimtelijke inpassing. Liefst zo veel mogelijk gelijktijdig. Ook is het belangrijk dat de betrokken gemeenten de sloopverplichtingen en bouwrechten op dezelfde manier registreren en wegen.
Aanbevelingen en tips, antwoorden op veelgestelde vragen
Gemeenten in de regio’s Amersfoort en Food Valley hebben in 2024 een gezamenlijk Afwegingskader functieveranderingsbeleid vastgesteld. Hierin zijn regels opgenomen voor het inzetten van sloopmeters voor bouwrechten, op hetzelfde erf of elders in deze regio’s. De provincie Utrecht ondersteunt die beleid. Ook zijn er eisen ten aanzien van de ruimtelijke inpassing van betrokken locaties, rekening houdend met de kwaliteiten van het landschap. De gemeenten registreren de sloopmeters en kunnen informatie verstrekken over de precieze regels en beschikbaarheid. Eigenaren van sloopmeters kunnen deze ook te koop aanbieden, maar daar staan de gemeenten buiten. Dat verhandelen wordt aan de markt overgelaten.