Oostelijke Vechtplassen

(Onderhouds)activiteiten 2022

Aannemerscombinatie Van Aalsburg & Van der Lee heeft de werkzaamheden in de Noorder Maarsseveense Plassen, Molenpolder en Westbroekse Zodden in december 2021 afgerond. In 2022 vinden er in het gebied nog enkele (onderhouds)activiteiten plaats naast het reguliere beheer (met name maaien en afvoeren van het maaisel). Dit onderhoud door de aannemerscombinatie betreft bijvoorbeeld herstel van nagezakte beheerpaden en spoorvorming, inzaaien beheerpaden en plaatsen van toegangshekken, bebording en fietsenstallingen, maar ook het optimaliseren van watergangen en instellen van peilvakken. Deze activiteiten vinden nog plaats in opdracht van de provincie Utrecht.

De natuur herstelt

Op de onderstaande afbeeldingen kunt u zien hoe een aantal gebieden de winter van 2021 zijn ingegaan, zodat er in de loop van 2022 meer bijzondere planten kunnen groeien en dieren er rust en voedsel vinden. De blauwe netten tegen ganzenvraat op de nieuwe legakkers verwijderen we eind 2023 als het riet voldoende sterk is. De netten zijn blauw met de hoop dat vogels ze ook zien en er niet in verstrikt raken.

Figuur 1: Geplagde percelen en petgaten Westbroekse Zodden.

Figuur 2: Geplagde percelen en petgaten Molenpolder 

Eind 2021 was de oplevering van dit project en is het werkgebied terug in beheer bij Staatsbosbeheer en Waternet. Staatsbosbeheer is als eigenaar van de grond verantwoordelijk voor het (maai)beheer en onderhoud van het (natuur)gebied. Voor vragen hierover kunt u mailen naar: utrechtwest@staatsbosbeheer.nl.

Waternet is verantwoordelijk voor de waterhuishouding en het beheren van het waterpeil in de Oostelijke Vechtplassen. Dit is een flexibel peil voor de natuurgebieden (behalve in de Noorder Maarsseveense Plassen) en vaste zomer-/ en winterpeilen voor de agrarische percelen en voor de percelen langs de Kerkdijk. Voor vragen kunt u bellen naar 0900 9394.

De komende periode staat in het teken van goede onderhoud- en beheerafspraken maken met alle samenwerkingspartners.

De maatregelen voor het herstel van het natuurgebied zijn voorbereid en uitgevoerd door de provincie Utrecht, AVG/Waternet, Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten, de gemeenten Stichtse Vecht en de Bilt en LTO Noord. Dit heeft plaatsgevonden van 2012 tot en met 2021 en is uitgevoerd in het kader van Natura2000 en Programma Aanpak Stikstof. De partijen zijn vertegenwoordigd in het Bestuurlijk Platform Oostelijke Vechtplassen Utrecht. Eind 2021 was de oplevering van het project en is het werkgebied terug in beheer bij Staatsbosbeheer en AVG/Waternet.

Gedurende het hele project worden belanghebbende in de omgeving geïnformeerd en betrokken wanneer dat nodig is.

Herstelprogramma

Staatsbosbeheer en Natuurmonumenten voeren in de Oostelijke Vechtplassen het Herstelprogramma ‘Nieuw leven in het veen’ uit.

In 2014 heeft het Bestuurlijk platform Oostelijke Vechtplassen het ‘Inrichtingsplan op hoofdlijnen’ vastgesteld, in 2015 volgde het Definitief Ontwerp.

Programmabureau Utrecht-West heeft tot december 2018 de regie gehad over de uitvoering. Vanaf januari 2019 is de uitvoering in handen van de provincie Utrecht.

Laatste polders

Van november 2019 tot en met december 2021 hebben we herstelwerkzaamheden uitgevoerd in de laatste polders van de Oostelijke Vechtplassen: Westbroekse Zodden, Huis te Hart, Molenpolder en Noorder Maarsseveense Plassen.

Van 2017 tot en maart 2019 hebben we de Oostelijke Binnenpolder van Tienhoven al onder handen genomen.

Onderzoeken

Voor de ontwikkeling van het ontwerp hebben we onderstaande onderzoeken uit laten voeren. Als u geïnteresseerd bent in een van de volgende onderzoeken, dan kunt u deze opvragen via het emailadres: oostelijkevechtplassen@provincie-utrecht.nl

• Dienst Landelijk gebied, nov 2013, LESA Utrechtse deel N2000 gebied Oostelijke Vechtplassen
• KWR, januari 2014, Ecohydrologisch advies landbouwpercelen Noorderpark
• Nelen & Schuurmans, april 2013. Alternatievenstudie Watergebiedsplan Noorderpark
• Witteveen+Bos, 2011. Watersysteemanalyse Noorderpark ten behoeve van Watergebiedsplan en Beheerplan
• MUG, september 2015. Verkennend Waterbodemonderzoek Oostelijke Vechtplassen
• MUG, juli 2015. Historisch onderzoek voor beoogde grondverzet Oostelijke Vechtplassen
• Witteveen+Bos Nota bodembeheer regio Noord West Utrecht.

Het natuurgebied ligt tussen de Vecht en de westrand van de Utrechtse Heuvelrug. Het bestaat uit een reeks laagveengebieden met een afwisseling van meren en plassen, bos en open landschap, inclusief het zeldzame trilveen dat op nog maar enkele plaatsen voorkomt.

Onbewust heeft de mens een belangrijke hand gehad in het ontstaan van dit natuurgebied. De unieke natuur is namelijk het gevolg van de dynamische wisselwerking tussen vervening (het afgraven van turf) enerzijds en het dichtgroeien van water anderzijds. De overgang van open landschap naar gesloten landschap (bos) en de overgang van de droge zandgronden naar de vochtige laagveengebieden vormen het leefgebied voor zeldzame planten en diersoorten. Het gebied is belangrijk voor broedvogels van rietmoerassen en zeer belangrijk voor broedvogels van moerassen met veel waterriet en lange oeverzones.

Doelsoorten

• Plantengemeenschappen: kranswierwateren, meren met krabbenscheer, vochtige heiden (laagveengebied), blauwgraslanden, overgangs- en trilvenen (trilvenen), overgangs- en trilvenen (veenmosrietlanden), galigaanmoerassen, hoogveenbossen, groenknolorchis
• Vissen: bittervoorn, kleine modderkruiper, rivierdonderpad
• Zoogdieren: meervleermuis, noordse woelmuis
• Vogels: roerdomp, woudaapje, purperreiger, porseleinhoen, zwarte stern, ijsvogel, snor, rietzanger, grote karekiet, aalscholver, kolgans, grauwe gans, smient, krakeend, slobeend, tafeleend, nonnetje

Heeft u vragen over de werkzaamheden? Wellicht staat uw vraag en het antwoord bij dit overzicht van veelgestelde vragen.

1. Welke werkzaamheden hebben er plaatsgevonden en waarom?
   De werkzaamheden hielden in: het plaggen van grasland, het graven van petgaten en natuurvriendelijke oevers en het aanpassen van het waterpeil in het natuurgebied. Het doel is dat ook de toekomstige generaties van het laagveenlandschap met bijzondere plant- en diersoorten kunnen blijven genieten.
2. Komt er een feestelijke opening van het gebied?
   In 2022 willen wij samen met Staatsbosbeheer en Waternet u graag het gebied laten zien met een feestelijke opening. In het voorjaar van 2022 zullen wij u informeren hierover informeren.
3. Welke resultaten in flora en fauna gaan we zien?
   Het doel is om onder andere krabbenscheer, verschillende orchideeën en plantensoorten van blauwgrasland, trilvenen en veenmosrietlanden terug te zien. Ook hopen we vissen zoals de bittervoorn en de rivierdonderpad en zoogdieren zoals de noordse woelmuis te zien. Maar vooral moerasvogels zoals de roerdomp, purperreiger, zwarte stern en aalscholver zullen in dit gebied eten gaan zoeken en zich nestelen.
4. Komt er nog vee terug in het gebied?
   Er zal in principe geen vee meer terugkomen in het gebied. De werkzaamheden hebben als doel herstel van het laagveen landschap zodat bijzondere plant- en diersoorten de ruimte krijgen.
5. Hoe gaat het gebied op de lange termijn beheert en onderhouden worden?
   Eind 2021 was de oplevering van dit project en is het werkgebied teruggekomen in beheer bij Staatsbosbeheer en Waternet. Staatsbosbeheer is als eigenaar van de grond verantwoordelijk voor het (maai)beheer en onderhoud van het (natuur)gebied. Voor vragen hierover kunt u mailen naar: utrechtwest@staatsbosbeheer.nl

   Waternet is verantwoordelijk voor de waterhuishouding en het beheren van het waterpeil in de Oostelijke Vechtplassen. Dit is een flexibel peil voor de natuurgebieden (behalve in de Noorder Maarsseveense Plassen) en vaste zomer-/ en winterpeilen voor de agrarische percelen en voor de percelen langs de Kerkdijk. Voor vragen kunt u bellen naar 0900 9394.

   Voor het beheer en onderhoud is subsidie beschikbaar. Ook hebben we het gebied zo ingericht dat Staatsbosbeheer en Waternet het ook kunnen beheren. Bijvoorbeeld door het aanleggen van beheerpaden.

6. Betekent al dat moeras meer uitstoot van methaan?
   Er is nog relatief weinig bekend van de methaanuitstoot. Er wordt nog allerlei onderzoek gedaan naar de effecten van de natuurherstelwerkzaamheden. Zoals bijvoorbeeld dit onderzoek van Waternet. Het is daarom moeilijk harde uitspraken te doen. Globaal kunnen we zeggen: waarschijnlijk komt bij het afplaggen tijdelijk extra methaan vrij. Als de vegetatie hersteld is, neemt dit weer af. Doordat de herstelwerkzaamheden bijdragen aan meer waterplanten en het slib verwijderd wordt, neemt de methaanuitstoot van de ondiepe wateren waarschijnlijk op den duur af.  
7. Wat is de invloed van de mest van de duizenden ganzen in dit gebied?
   We proberen dit gebied armer aan voedingsstoffen te maken, onder andere door de voedselrijke bovengrond af te plaggen. Mest brengt natuurlijk weer voedingsstoffen het gebied in, maar omdat de ganzen hier ook eten zijn de voedingsstoffen voor een belangrijk deel ook uit het gebied afkomstig. Ganzen horen thuis in dit gebied. Dat ze niet bijdragen aan verdere verschraling is onvermijdelijk.
8. Wat is er gebeurd met het waterpeil?
   Voor de natuur is water een belangrijke voorwaarde. We hebben het schone en voedselarme kwelwater dat omhoogkomt zo veel mogelijk de kans gegeven zijn goede werk te doen. Daarom hebben we duikers geplaatst tussen de verschillende sloten en petgaten, zodat het kwelwater overal kan komen. Daarnaast is er nu een natuurlijk peilbeheer, dat meebeweegt met bijvoorbeeld de hoeveelheid neerslag. Hierdoor wordt het gebied natter in de winter en wat droger in de zomer. De woningen en erven langs de Kerkdijk hebben een eigen peilvak met een vast waterpeil gekregen, zodat daar geen overlast ontstaat. Heeft u vragen of wateroverlast neem dan contact op met Waternet Amstel, Gooi en Vecht via 0900 9394.
9. Hoe kun je van de flora en fauna in dit gebied genieten?
   Je kunt mooie wandelingen maken in het gebied. Op dit moment kun je gebruik maken van het Bert Bospad en het Zoddenpad. Een tip die we u graag willen meegeven: trek wel een paar stevige schoenen of laarzen aan.
10. Hoe ga je de cultuurhistorie van boerengeneraties terugzien in het gebied?
    We zijn informatiepanelen aan het ontwikkelen waarop de cultuurhistorische elementen van het gebied te zien zijn.