Onze visie op Utrecht
We willen zorgen dat er voldoende en schoon water beschikbaar is. Voldoende drinkwater voor inwoners, geen natte voeten als het regent, voldoende water om de bodem niet te laten dalen en water vasthouden om verdroging tegen te gaan. De ondergrond wordt steeds drukker. We willen dat de bodem ook voor komende generaties op orde blijft.
Wat is er aan de hand?
Klimaatverandering is één van de grootste uitdagingen van onze tijd. Het weer verandert door meer broeikasgassen in de atmosfeer. Mede hierdoor staat het water- en bodemsysteem onder druk. Hitte, droogte en wateroverlast komen steeds vaker voor. Daar moeten we mee leren omgaan, en kijken hoe we dit kunnen voorkomen. Met een goed bodem- en watersysteem kunnen we goed en veilig wonen, werken en recreëren in de provincie Utrecht.
Mensen, dieren en planten kunnen niet zonder voldoende schoon en gezond water. Er speelt een groot aantal uitdagingen op het gebied van water: de afgelopen jaren waren er periodes van grote droogte en er is steeds vaker wateroverlast door hevige buien. We hebben de afvoer van water zo geoptimaliseerd dat er nu vaak te weinig water is en dat hierdoor leefgebieden van planten en dieren zijn aangetast. De verwachting is dat er binnen 10 tot 15 jaar een drinkwatertekort van 10 procent is.
Om de kwalitatieve en kwantitatieve waterdoelstellingen te behalen, is op Europees niveau de Kaderrichtlijn Water vastgesteld. In 2027 moet het water schoon genoeg zijn en moeten de doelen uit de Kaderrichtlijn behaald zijn.
In veenweidegebieden daalt de bodem met twee tot tien millimeter per jaar. Dit heeft gevolgen voor de bedrijfsvoering van agrariërs, het maakt het waterbeheer complexer en er komen broeikasgassen bij vrij, die leiden tot verdere opwarming van de aarde. In het stedelijk gebied leidt het samendrukken van de bodem als gevolg van gewichtstoename door aanleg van wegen en gebouwen tot schade aan bestaande infrastructuur en gebouwen.
Wat gaan we doen?
Klimaatadaptatie
- Met bewoners, gemeenten, waterschappen en maatschappelijke organisaties werken we aan een klimaatadaptieve provincie Utrecht. Met hen voeren we maatregelen tegen wateroverlast, overstromingen, droogte en hitte versneld uit. Hoe eerder deze maatregelen genomen worden, hoe minder maatschappelijke kosten ermee gemoeid zijn.
- Een gezonde bodem en genoeg schoon en veilig water zijn het uitgangspunt van onze plannen. Op die manier maken we het mogelijk om de natuur-, water- en klimaatdoelstellingen te halen. Hiervoor voeren we het provinciaal Bodem- en Waterprogramma 2022–2027 uit, en nemen we water en bodem mee bij het Utrechts Programma Landelijk Gebied. Deze oplossingen betalen we voornamelijk met middelen van het Rijk.
- Water en bodem sturend maken, heeft gevolgen voor wat wel en niet kan in een gebied, en onder welke randvoorwaarden. We brengen de gevolgen voor de verschillende gebieden in beeld en betrekken de kennis van de waterschappen daarbij. De oplossingen hiervoor zijn alleen betaalbaar met middelen van het Rijk.
- We nemen klimaatadaptatie vanaf de start mee bij alle ruimtelijke ontwikkelingen.
Bodem
- We werken met gebiedspartners aan het verbeteren van de vitaliteit van de bodem. Een vitale bodem kan water vasthouden en bergen, CO₂ vastleggen, ziektes weren en voedingsstoffen vasthouden. Dit maakt de bodem belangrijk voor opgaven voor klimaat, circulaire economie, biodiversiteit en duurzame landbouw. Wat we concreet gaan doen, baseren we op een verkenning die we uitvoeren met de gebiedspartners.
- De ondergrond wordt steeds drukker. We pakken meer regie op de ordening van de ondergrond. Dit doen we door samen met medeoverheden een gebiedsgerichte 3D-systematiek van de ondergrond te ontwikkelen. De ondergrond kan hiermee zorgvuldig en optimaal benut worden voor meerdere opgaven, zoals een veilige drinkwatervoorziening en de benutting van bodemenergie voor de energietransitie.
- We gaan bodemdaling tegen. We gebruiken daarvoor alle mogelijkheden, waaronder verhoging van het waterpeil. Elke verandering in het peilbeheer doen we samen met de waterschappen. Binnen de gebiedsprocessen kijken we naar de mogelijkheden voor kleinere peilvakken om daarmee beter te kunnen sturen.
- In 2030 willen we 50 procent reductie van bodemdaling. Bij het tegengaan van bodemdaling kijken we ook naar functiewijziging en innovatieve technieken. We voorkomen zoveel mogelijk uitspoeling van meststoffen in het oppervlaktewater.
- We hebben ook aandacht voor de problemen van bodemdaling in het stedelijk gebied en kijken samen met de gemeenten naar het voorkomen van bodemdaling en het voorkomen en herstellen van schade door bodemdaling.
Water
- We zorgen voor schoon en gezond water. Zo beschermen we de natuur. De waterhuishouding speelt een belangrijke rol bij de slechte staat van Natura 2000-gebieden. We zetten samen met alle betrokkenen in op het verbeteren hiervan. Met de waterschappen kijken we hoe we het probleem van de opkomende stoffen zoals PFAS aanpakken. Zo zorgen we dat de doelen van de Kaderrichtlijn Water in 2027 worden gehaald.
- We nemen maatregelen om water langer vast te houden en maken ruimte voor waterberging. Daarbij zetten we in op natuurlijke klimaatbuffers: gebieden die kunnen dienen voor wateropvang. Het geld hiervoor komt uit het Transitiefonds Landelijk Gebied. Er komt ook meer ruimte voor water in bewoond gebied.
- Met de waterschappen brengen we het gebruik van grondwater in onze provincie in kaart. Grondwateronttrekkingen willen we beperken. We scherpen zo nodig ons vergunningenstelsel aan om voldoende grondwater in de toekomst zeker te stellen. Daarbij betrekken we de Blauwe Agenda voor de waterhuishouding op en onder de Utrechtse Heuvelrug en hebben we specifiek aandacht voor de Gelderse Vallei.
- Met de drinkwaterbedrijven zoeken we duurzame oplossingen voor de drinkwatervoorraad van de toekomst. Daarbij stimuleren we waterbesparing en hergebruik, gebruiken we meer ‘grijs’ water en kijken we naar de tarieven van drinkwater voor grootgebruikers, vanwege het dreigend drinkwatertekort.
- Bij dijkversterkingen benutten we de kansen voor landschap, natuur, recreatie en erfgoed (‘meekoppelkansen’). Waar er programma’s van het waterschap zijn, doet de provincie mee om landschap, natuur, recreatie en erfgoed een plaats te geven. Bij de Hollandse Waterlinies kijken we naar de mogelijkheden om waterberging en natuur te combineren.