Erfgoedparels

De provincie Utrecht is bovengemiddeld rijk aan gebouwde monumenten. Die lusten brengen ook lasten met zich mee. Dit omdat deze bijzondere objecten voor de lange termijn bewaard moeten blijven, het liefst toegankelijk voor een groot publiek. In de Voor jong en altijd, Cultuur- en erfgoednota 2020-2023 (PDF, 17.78 MB), geeft de provincie haar rol op het gebied van cultuur vorm en inhoud. Cultuur dient vooral te verrijken, mensen en partijen te verbinden en de culturele sector professioneel en economisch te versterken.

Subsidie Fonds Erfgoedparels

In 2007 is het Fonds Erfgoedparels, ook bekend als het Parelfonds, ingesteld door Provinciale Staten. Doel is om bij te dragen aan de restauratie van rijksmonumenten binnen onze provincie die geen woonhuis zijn. Sinds 2008 is er voor ruim 56 miljoen euro aan subsidie verstrekt aan 181 projecten voor restauraties in de categorieën: historische buitenplaatsen, kerken en industrieel erfgoed.

Eigenaren van rijksmonumenten (geen woonhuis) kunnen tot 15 november subsidie aanvragen. Meer informatie vindt u in het subsidieloket.

Fonds Erfgoedparels 2025

  • Kockengense Molen

    De Kockengense molen, gelegen in het pittoreske dorp Kockengen, heeft een rijke geschiedenis die teruggaat tot de 17e eeuw. Deze molen, gebouwd voor het bemalen van de omliggende polders, weerspiegelt de traditionele Nederlandse molenarchitectuur en de agrarische ontwikkeling van de regio. In de loop der jaren heeft de molen verschillende restauraties ondergaan, waarbij aandacht voor de cultuurhistorische waarden en het toepassen van duurzaamheidsmaatregelen centraal stond. De Kockengense molen is niet alleen een belangrijk historisch monument, maar ook een symbool van lokale identiteit en gemeenschap. 

    De restauratie bestaat grotendeels uit het herstel van de steenburriebalk en de dakbedekking, het bestrijden van de bonte knaagkever, en het herstellen van de aangetaste onderdelen. Ook het staartwerk en de trapbomen worden hersteld.

    Kockengense molen
  • Schotbalkloods Vreeswijk

    De Schotbalkloods in Vreeswijk werd in 1830 gebouwd als onderdeel van de waterkering rond de Oude Sluis, de oudste sluis van Nederland (1373). De loods maakte oorspronkelijk deel uit van het Drosthuis (nu de Sluiswachterswoning) en diende voor het opslaan van schotbalken, waarmee de sluis bij hoogwater snel kon worden afgesloten. Deze maatregel volgde op ernstige schade aan de sluis in 1815. Na de restauratie zal in de loods een permanente tentoonstelling worden ingericht, gericht op de sluizen van Nieuwegein. 

    De restauratie bestaat uit het herstel van het casco en de verduurzaming van de loods. De werkzaamheden omvatten het metsel- en voegwerk van de gevels, het herstel van de kapconstructie, het herstellen van houtrot en het leisterwerk. Daarnaast worden schilderwerk en de restauratie van de gevelankers uitgevoerd. De restauratie wordt gecombineerd met duurzaamheidsmaatregelen, zoals dak- en gevelisolatie.

    Schotbalkloods in Vreeswijk
  • Raadhuiscomplex gemeente Zeist

    Het gemeentehuiscomplex van Zeist, gelegen aan Het Rond en de 1e Dorpsstraat, bestaat uit gebouwen uit vier verschillende perioden. In 1877 werd het eerste gemeentehuis gebouwd in eclectische stijl, ontworpen door gemeente-architect Albertus Nijland. Door de groei van Zeist werd in 1908 een nieuw raadhuis gebouwd, ontworpen door Jan Stuivinga, in een mengvorm van Duitse en Hollandse renaissancestijl. Na een brand in 1976 volgde in 1984 de bouw van de Lengkeek-vleugel, die beide gemeentehuizen met elkaar verbond. In 2013 werd het complex opnieuw vernieuwd, met moderne nieuwbouw en renovaties, waardoor het raadhuis de ontwikkeling van Zeist tussen 1877 en 2013 weerspiegelt. 

    De restauratie bestaat uit het herstel van de rijksmonumentale onderdelen van het raadhuiscomplex en omvat het herstel van het balkon, natuursteen-, lood- en metselwerk, houtrot, schilderwerk en goten. Ook worden het dak, de torenspits en de windvaan hersteld. Daarnaast vindt er isolatie van diverse ramen plaats.

    Gemeentehuiscomplex van Zeist, gelegen aan Het Rond en de 1e Dorpsstraat
  • Nyenrode, ingestorte kademuur

    Het hoofdhuis van Landgoed Nijenrode, gelegen in Breukelen, dateert uit de 13e eeuw en heeft een rijke geschiedenis die nauw verbonden is met de Nederlandse aristocratie. Oorspronkelijk gebouwd als kasteel, diende het als residentie voor de adellijke familie Van Nijenrode. In de 20e eeuw werd het landgoed omgevormd tot een onderwijsinstelling: de Nyenrode Business Universiteit. Het oostelijke, zuidelijke en zuidwestelijke eiland waarop het kasteel is gelegen, wordt omsloten en beschermd door een gracht. In 2023 is er scheurvorming ontstaan tussen het kasteelplein en een deel van de kademuur van deze gracht. 

    De restauratie bestaat uit het herstel van de ingestorte kademuur.

    Vooraanzicht ingestorte kademuur Nyenrode met brug op achtergrond
  • Lageweg 9, Zeist

    Lageweg 9 in Zeist is een historisch pand dat zijn oorsprong vindt in de 19e eeuw, toen de regio zich ontwikkelde tot een populaire woonplaats voor de gegoede burgerij. Het gebouw weerspiegelt de architectonische stijlen van die tijd, met kenmerken van zowel de neoclassicistische als eclectische bouwstijlen. In de loop der jaren heeft het pand verschillende functies vervuld, waaronder een smederij, kolenhandel, werkplaats voor het repareren van fietsen en een schoenmakerij.

    De restauratie omvat het herstel van de fundering, vloeren, dakstructuur en dakkappellen. Daarnaast worden verduurzamingsmaatregelen toegepast, zoals het plaatsen van een warmtepomp en zonnepanelen.

    Historisch pand in Zeist dat zijn oorsprong vindt in de 19e eeuw
  • Lantaarns tuin Jongerius

    Het monumentale Jongerius complex bestaande uit directeursvilla, het hoofdkantoor van de NV Jan Jongerius en de symmetrische tuin, zijn ontworpen en gebouwd door de selfmade ondernemer Jan Jongerius (1888 – 1941). Zo ontstond tussen 1935 en 1938 een opvallend wit complex met rode accenten aan het Merwedekanaal. De villa, de tuin, het kantoor, de pergola, de kademuren en bruggen, zijn inmiddels gerestaureerd. Op de vier hoeken van de tuin bouwde Jan Jongerius hoge, betonnen lantaarns voor het verlichten van zijn villa en kantoor. De restauratie bestaat uit het herstel van de lantaarns.

    Rechtsvoor een artist impression van een van de lantaarns die terug zal komen bij Villa Jongerius
  • Interieur hoofdgebouw Huis Doorn

    Huis Doorn, dat al in de 9e eeuw werd vermeld, onderging verschillende verbouwingen, waaronder een ingrijpende renovatie in 1796 die het middeleeuwse uiterlijk verving door neoclassicisme. Het interieur bevat nog elementen van de Lodewijk XV-stijl, vooral in de gobelinkamer. Na de aankoop door de voormalige Duitse keizer Wilhelm II in 1919 werden er aanpassingen gedaan die het huis zijn huidige uitstraling gaven. Sinds 1942 functioneert het als museum met een rijke cultuurhistorische waarde die verschillende periodes weerspiegelt.

    De huidige restauratie omvat het interieur (vloeren, wanden, schouwen, deuren, ramen, plafonds) en de restauratie van de collectie. Daarnaast worden er verduurzamingsmaatregelen toegepast. 

    Huis Doorn
  • Oukoper molen

    De Oukoper Molen is een waterwipmolen gelegen in de gemeente Stichtse Vecht. Hij werd gebouwd in 1644 om de Oukoperpolder te bemalen. De molen is in de loop der jaren verschillende keren gerestaureerd. De molen bleef tot 1961 in functie, waarna een elektrisch gemaal het werk overnam. Sinds de restauratie in 1994 kan de molen weer draaien en malen. Bij hoogwater draait hij mee als hulpgemaal. De Oukoper Molen is niet alleen een belangrijk monument voor de lokale gemeenschap, maar ook een symbool van eeuwenlang waterbeheer in het veenweidegebied.

    De restauratie bestaat uit herstel van de fundering en het aanbrengen van een kwelscherm op de kop van de waterlopen. Ook het metsel- en voegwerk van de waterlopen en de houtconstructie in de ondertoren worden hersteld.

    Oukopermolen.jpg
  • De Agterste Tuin Landgoed Zuylestein

    Landgoed Zuylestein, gelegen tussen Leersum en Amerongen op de Utrechtse Heuvelrug, werd in de 17e eeuw opgericht als buitenplaats voor de adellijke familie Van Zuylen en is een belangrijk historisch landgoed. Het landgoed omvatte aanvankelijk uitgestrekte tuinen, waaronder de Agterste Tuin, die in de 18e eeuw werd aangelegd in de stijl van die tijd. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd het huis in 1945 echter zwaar beschadigd door een bombardement, wat leidde tot aanzienlijke verwoesting van het hoofdhuis. De tuinen hebben echter grotendeels hun structuur behouden.

    De restauratie van de Agterste Tuin bestaat uit herstel van paden, lanen en vijvers, grondwerk en het aanpakken van de begroeiing.

    Landgoed Zuylestein
  • Kerktoren NH-Kerk Maartensdijk

    De Nederlands Hervormde Kerk in Maartensdijk vindt zijn oorsprong in de 16e eeuw. In 1465 werd de Sint Jacobskapel in gotische stijl gebouwd. Toen deze kapel werd uitgebreid, vormde hij het koor van de nieuwe kerk, die samen met de toren in 1555 gereed was. De kerktoren is sinds 1798 in eigendom van de gemeente en biedt een prachtig uitzicht over het dorp.

    Bij de restauratie van de toren worden herstelwerkzaamheden uitgevoerd aan het metsel- en voegwerk van de gevel, de houtconstructie, de leibedekking en de loodbekleding. Daarnaast worden de klokkenstoel, het slagwerk, de klok en het torenkruis gereviseerd.

    Nederlands Hervormde Kerk in Maartensdijk
  • Voorhuis Industrieweg 30, Mijdrecht

    De boerderij, kop-romptype is gebouwd door een Noord Hollandse boer in 1879 op de plaats van een oudere boerderij. Het is een van de eerste boerderijen in de polder Groot Mijdrecht. De boerderij is gebouwd op Noord-Hollandse wijze en zo licht mogelijk uitgevoerd in verband met de bodemgesteldheid. Het stenen voorhuis heeft een gedekt zadeldak met gesmoorde verbeterde Hollandse pannen. Het achterhuis wordt afgedekt door een rietgedekt driezijdig schilddak. Vanaf de jaren zestig is het gebied dicht bij het dorp Mijdrecht herbestemd tot bedrijven- en kantorenterrein waarbij deze boerderij steeds meer als een laatste restant uit het agrarisch verleden van de polder behouden is gebleven. Binnen de huidige aanvraag zal het voorhuis worden gerestaureerd. De werkzaamheden omvatten onder andere kozijnherstel, schilderwerk, voegwerk, en herstel van de fundering en het dak.

    Voorhuis van boederij aan de industrieweg in Mijdrecht
  • Parkaanleg Plantagehuis

    Het Plantagehuis in Vreeland, gebouwd in de 18e eeuw, diende oorspronkelijk als buitenplaats voor de gegoede burgerij. Het huis is omgeven door een fraai aangelegd landschapspark, dat in de 19e eeuw werd ontwikkeld in de Engelse landschapsstijl. Het park kenmerkt zich door kronkelige paden en zorgvuldig geplaatste bomen en planten, die de romantische idealen van die tijd weerspiegelen en een serene omgeving voor het huis creëren.

    Tijdens de restauratie worden de parkbosranden hersteld en wordt de essentaksterfte aangepakt.

    Het Plantagehuis in Vreeland, gebouwd in de 18e eeuw, diende oorspronkelijk als buitenplaats voor de gegoede burgerij

Video's erfgoedparels

Erfgoedparels 2019 tot en met 2023

Bent u benieuwd naar de monumenten uit de voorgaande jaren? Bekijk dan de pagina: Erfgoedparels 2023, 2022, 2021, 2020 en 2019.