Ruimtelijke bescherming en gebiedsaanpak drinkwaterwinning

In de provincie Utrecht zijn 26 grondwaterwinningen en 2 oppervlaktewaterwinningen voor drinkwater.

De grondwaterbeschermingszones uit de Omgevingsverordening worden ruimtelijk beschermd. Activiteiten binnen deze zones mogen het waterwinbelang niet schaden. Functiewijzigingen mogen niet leiden tot verslechtering van de kwaliteit van het grond- en oppervlaktewater voor de drinkwaterwinning.

Indien nodig moeten maatregelen genomen worden om dit te voorkomen. Zo moeten gemeenten in omgevingsplannen regels opnemen om het waterwinbelang bij functiewijzigingen te beschermen.

In samenwerking met de externe partners heeft de provincie de handreiking grond- en oppervlaktewaterbescherming van bronnen voor drinkwater bij ruimtelijke plannen en activiteiten opgesteld. Deze handreiking biedt initiatiefnemers van ruimtelijke plannen en activiteiten handvatten bij het toepassen van onze regels ter bescherming van de grond- en oppervlaktewater bronnen bedoeld voor drinkwaterproductie. De regels uit de Omgevingsverordening zijn hiervoor opgenomen in praktische stroomschema's. 

Verder bevat de Handreiking met name voor gemeenten en omgevingsdiensten, onder meer een methodiek voor het beoordelen van de risico’s van ruimtelijke ontwikkelingen, een overzicht van de belangrijkste regels uit de Omgevingsverordening die gelden voor bedrijven en activiteiten in de grondwaterbeschermingszones en een aantal casussen.

In de provincie Utrecht is grondwater de voornaamste bron van onze drinkwatervoorziening. Het is daarom van belang dat hemelwater (regenwater) zoveel mogelijk in de bodem kan infiltreren, in plaats van dat het via het riool wordt afgevoerd richting een rioolwaterzuiveringsinstallatie. Dit wordt ‘afkoppelen’ (van het riool) genoemd. Het is belangrijk dat het afkoppelen en infiltreren van hemelwater in de bodem geen risico vormt voor de kwaliteit van het grondwater. 

Welk hemelwater is schoon genoeg om te kunnen worden afgekoppeld zonder risico op verslechtering van de grondwaterkwaliteit? En welke stappen kunnen worden gezet om het hemelwater dat minder schoon is te zuiveren, zodat het water alsnog in de bodem kan worden geïnfiltreerd? De Leidraad afkoppelen en infiltreren afstromend hemelwater provincie Utrecht geeft hier antwoord op. 
 

Gebiedsdossiers

De provincie heeft samen met de partners (gemeenten, waterschappen, omgevingsdiensten en drinkwaterbedrijven) voor alle drinkwaterwinningen gebiedsdossiers opgesteld. Het gebiedsdossier bevat informatie over de waterwinning, een beschrijving van de risico's voor de (grond)waterkwaliteit en -kwantiteit bij de winning en welke opgaves er zijn om de drinkwaterwinning beter te beschermen. De dossiers zijn onderdeel van de gebiedsaanpak per waterwinlocatie en worden ca. iedere 6 jaar geactualiseerd.

De provincie voert de regie op de gebiedsaanpak van de grondwaterwinningen, oppervlaktewaterwinning Bethunepolder/Nieuwersluis en het Uitvoeringsprogramma Drinkwater. De regie op het gebiedsdossier van de oppervlaktewaterwinning Waterwinstation Cornelis Biemond (Lekkanaal) ligt bij Rijkswaterstaat.

Uitvoeringsprogramma Drinkwater Provincie Utrecht 2021- 2027

Op basis van de gebiedsdossiers heeft de provincie in samenspraak met haar partners voor de periode 2021 - 2027 maatregelen opgesteld voor de bescherming van de drinkwaterwinningen. Deze maatregelen zijn opgenomen in het Uitvoeringsprogramma Drinkwater Provincie Utrecht 2021 – 2027. De provincie voert samen met de partners de maatregelen uit. 

Bij de bescherming van de winningen volgt de provincie de gebiedsaanpak.

Pijlers van de gebiedsaanpak zijn de gebiedsdossiers (zie hierboven), de gebiedscoördinator, gebiedsgesprekken, gebiedsschouw/-inspectie en het signaleringsdiagram. Hieronder worden deze nader toegelicht. 

Gebiedscoördinator

• houdt informatie over het gebied bij
• organiseert en zit gebiedsgesprekken voor
• actualiseert het gebiedsdossier
• behoudt het overzicht en bewaakt de voortgang
• adviseert over gewenste ruimtelijke ontwikkelingen in het gebied

Gebiedsgesprekken

De provincie streeft ernaar om bij de kwetsbare grondwaterwinningen jaarlijks een gebiedsgesprek te organiseren. Met alle betrokken partijen, zoals bijvoorbeeld het drinkwaterbedrijf, de gemeente en de omgevingsdienst worden knelpunten, ontwikkelingen en maatregelen besproken en afspraken gemaakt.

Gebiedsschouw

De gebiedsschouw is een rondgang door het beschermde gebied rond de winning. Zo ziet men in praktijk wat speelt op het gebied van handhaving. De schouw verricht de provincie in samenwerking met haar partners. 
Voor de kwetsbare grondwaterwinningen vindt ten minste elke 6 jaar een gebiedsschouw plaats.

Signaleringsdiagram

Het signaleringsdiagram in het gebiedsdossier geeft een beeld over hoe goed of slecht het staat met de drinkwaterwinning.
Het is een thermometer die minstens elke 6 jaar vernieuwd wordt.

Om te voldoen aan de groeiende vraag naar drinkwater, zijn nieuwe bronnen nodig. Drinkwaterbedrijf Vitens wil een nieuwe grondwaterwinning realiseren op het Eiland van Schalkwijk, een gebied ten zuiden van Houten. Vitens verwacht hier 7 miljoen m3 drinkwater per jaar te kunnen produceren. Om te onderzoeken wat een geschikte locatie is, welke effecten te zijn verwachten, of die effecten toelaatbaar zijn en hoe ze zo klein mogelijk kunnen worden gehouden, stelt Vitens een milieueffectrapportage (mer) op. Hiervoor is een Notitie Reikwijdte en Detailniveau opgesteld, waarover Vitens de provincie om advies heeft gevraagd.

In het advies aan Vitens staat welke onderzoeken de komende jaren gedaan moeten worden. In dit advies heeft de provincie de reacties van omwonenden en medeoverheden en het advies van de Commissie mer meegenomen. De resultaten vormen straks de basis voor de vergunningaanvraag die Vitens bij de provincie zal indienen. Naar verwachting wordt de daadwerkelijke vergunningaanvraag voor een nieuwe waterwinning op het Eiland van Schalkwijk op zijn vroegst in 2026 gedaan.