Erfgoedparels

De provincie Utrecht is bovengemiddeld rijk aan gebouwde monumenten. Die lusten brengen ook lasten met zich mee. Dit omdat deze bijzondere objecten voor de lange termijn bewaard moeten blijven, het liefst toegankelijk voor een groot publiek. In de Voor jong en altijd, Cultuur- en erfgoednota 2020-2023 (PDF, 17.78 MB), geeft de provincie haar rol op het gebied van cultuur vorm en inhoud. Cultuur dient vooral te verrijken, mensen en partijen te verbinden en de culturele sector professioneel en economisch te versterken.

Subsidie Fonds Erfgoedparels

In 2007 is het Fonds Erfgoedparels, ook bekend als het Parelfonds, ingesteld door Provinciale Staten. Doel is om bij te dragen aan de restauratie van rijksmonumenten binnen onze provincie die geen woonhuis zijn. Sinds 2008 is er voor ruim 47 miljoen euro aan subsidie verstrekt aan 144 projecten voor restauraties in de categorieën: historische buitenplaatsen, kerken en industrieel erfgoed.

Eigenaren van rijksmonumenten (geen woonhuis) konden tot 15 november subsidie aanvragen. Meer informatie vindt u in het subsidieloket: Uitvoeringsverordening subsidie erfgoedparels provincie Utrecht 2020-2023.

Fonds Erfgoedparels 2023

  • Onze Lieve Vrouwe ter Eem klooster, Amersfoort (Deelopgave)

    Het Onze Lieve Vrouwe ter Eem klooster is gebouwd in 1932 en in traditionalistische stijl ontworpen door architect B.J. Koldewey, in samenwerking met W.C.A. Kroese. Het kloostercomplex bestond uit drie delen: een meisjesinternaat, het Lyceum en de kweekschool. In totaal bood het Eemklooster een verblijfplaats voor ongeveer 500 zusters en meisjes. Het klooster O.L.V. ter Eem behoorde tot de congregatie van de Zusters van Onze Lieve Vrouw van Amersfoort. Na het vertrek van de laatste zusters in 2008 heeft het Eemklooster een nieuwe invulling gekregen, o.a. als verzamelgebouw van aan erfgoed gelieerde bedrijven. Het restauratieplan omvat werkzaamheden aan zowel het in- als exterieur. Tevens worden verschillende duurzaamheidsmaatregelen getroffen.

    Onze Lieve Vrouwe ter Eem klooster, Amersfoort (Deelopgave)
  • Hoofdgebouw Buitenplaats Vechtoever, Maarssen

    Landgoed Vechtoever ligt pal aan de rivier de Vecht. Het onderkelderde landhuis is met de voorgevel naar de dijk gericht. Behalve het landhuis staan op het terrein verschillende bijgebouwen. De oorsprong van Landgoed Vechtoever ligt in de eerdere hofstede Den Oever. Mogelijk werd deze na 1739 vernieuwd door Jacob Machado en kreeg de naam Vechtoever. In 1848 is de sterk vervallen buitenplaats gemoderniseerd. Rond 1884 zijn aan de zijgevels erkers gebouwd. In het huis zijn nog stucplafonds met Lodewijk XV- en XVI-ornamenten te zien. Het restauratieplan richt zich op het herstel van de buitenkant van het gebouw en historische elementen als lambriseringsplafonds en schilderingen. Daarnaast worden diverse duurzaamheidsmaatregelen getroffen.

    Hoofdgebouw Buitenplaats Vechtoever, Maarssen
  • Domtoren, Utrecht (Deelopgave)

    Met een hoogte van 112 meter is de Domtoren de hoogste kerktoren van Nederland. In 1320 is met de bouw van de toren begonnen. In 1382 werd de bouw afgerond. In de loop der eeuwen hebben verschillende restauraties plaatsgevonden. De laatste grote restauratie dateert uit de jaren `70 van de vorige eeuw. Het doel van de gehele restauratie is de Domtoren voor de komende 50 jaar te vrijwaren van groot onderhoud. Het uitgangspunt is een restauratie met een maximaal behoud van oorspronkelijk/historisch bouwmateriaal. De uitvoering van de restauratie is sober en doelmatig en gebeurt op basis van onderzoeken naar de bouw- en restauratiegeschiedenis. Deze aanvraag betreft met name werkzaamheden voor het vervangen van de kalksteenbalustrade aan de oost- en zuidzijde en het aanbrengen van bescherming tegen corrosie in de lantaarn.

    Domtoren, Utrecht
  • Oude stadhuis, Wijk bij Duurstede (Deelopgave)

    Het stadhuis dateert uit 1666 en bevindt zich aan de Markt in het historische centrum van Wijk bij Duurstede. Het stadhuis is uitgevoerd in de stijl van het classicisme. De nadruk lag niet zozeer op decoratie, maar vooral op harmonische verhoudingen en symmetrie in het volume, de voorgevel en de plattegrond. Van oudsher heeft het stadhuis gefunctioneerd als zetel van het stadsbestuur, rechtbank en gevangenis. Het stadhuis is door de eeuwen heen verschillende keren verbouwd en zal na de restauratie vanaf 2022 gebruikt worden als VVV-kantoor, trouwlocatie, vergaderruimte en museum. De werkzaamheden van deze aanvraag betreffen het herstel van de constructieve elementen. In het plan worden verschillende duurzaamheidsmaatregelen toegepast.

    Oude stadhuis, Wijk bij Duurstede
  • Hervormde kerk, Benschop 

    De kerk is een in de 14e-15e eeuw gebouwde een-beukige (zonder kolommen in de binnenruimte) kruiskerk en was oorspronkelijk aan Sint-Nicolaas gewijd. De toren heeft Romaanse invloeden. Vanaf 1450 werd de toren verhoogd en vonden diverse verbouwingen aan het schip plaats, waardoor het gebouw een-beukig werd. Vanaf 1500 veranderde er weinig meer aan de hoofdvorm van de kerk. De werkzaamheden betreffen zowel het vervangen van het leiendak en het herstel van het voegwerk als duurzaamheidsmaatregelen in de vorm van zonnepanelen en voorzetramen.

    Hervormde kerk, Benschop 
  • Het Refectiehuis Maria van Pallaes, Utrecht

    De patriciër Maria van Pallaes had in 1649 geen erfgenamen meer en om te voorkomen dat het grote familiekapitaal zou vervallen aan de gemeenschap, besloot zij het geld te besteden aan armenzorg. Ze kocht een stuk land aan de Agnietenstraat en liet daarop 12 huisjes (Cameren) met een Refectiehuis bouwen. In de huisjes mochten armen gratis wonen en kregen bijdrage in hun levensonderhoud. In het Refectiehuis kwamen bewindvoerders van de fundatie bijeen en werden giften uitgedeeld. De eenkamerwoningen waren voor die tijd vrij ruim en hadden een gezamenlijke tuin. Het restauratiewerk betreft een cascorestauratie en verduurzaming van het pand en zal een functie krijgen als culturele huiskamer.

    Het Refectiehuis Maria van Pallaes, Utrecht
  • Polderhuis te Jaarsveld, Lopik 

    Het aan de Lekdijk gelegen complex is in 1903/1904 gebouwd in opdracht van het Hoogheemraadschap. Het Dijkhuis is ontworpen door architect J.F. Klinkhamer (1854-1928), die het gebouw voorzag van "een goede” vergaderzaal, slaapkamers en een brandvrije archiefkamer. De slaapkamers waren bedoeld voor de dijkgraaf en hoogheemraden. Vanaf de verdieping kon men de waterstand in de gaten houden. Het gebouw is opgetrokken in Hollandse neorenaissancestijl. Markant zijn de trapgevel, de kruisvensters en de natuurstenen details in de gevel. Een natuurstenen leeuw met het wapen van de provincie Utrecht bekroont de trapgevel. Het restauratieplan richt zich vooral op herstel van het exterieur. Tevens worden verschillende duurzaamheidsmaatregelen getroffen.

    Polderhuis te Jaarsveld, Lopik 
  • Kasteel Rijnhuizen, Nieuwegein

    Kasteel Rijnhuizen dateert uit ongeveer 1200 en was oorspronkelijk een houten versterkte vesting. Rond 1400 werd deze vervangen door twee aan elkaar gemetselde woningen. Door de jaren heen is het kasteel meerdere malen verwoest en beschadigd geweest en heeft het verschillende eigenaren gekend. In 1640 is het kasteel herbouwd waarna er niet veel meer aan de buitenkant van het kasteel is veranderd. Het pronkstuk van het kasteel is de Alexanderzaal. Naast deze zaal bevindt zich de Tuinkamer. Tijdens herstelwerkzaamheden in 1971 zijn hier wandschilderingen ontdekt die waarschijnlijk gemaakt zijn in het begin van de 19e eeuw. Het restauratieplan richt zich op het in- als exterieur. Tevens worden er verschillende duurzaamheidsmaatregelen getroffen.

    Kasteel Rijnhuizen, Nieuwegein
  • Hoofdgebouw Landgoed Oud Zandbergen, Huis ter Heide

    Aan de Amersfoortseweg ligt het bakstenen huis Zandbergen dat rond 1654 in sobere classicistische stijl is opgetrokken. Het is gebouwd door Jaspar Schade van Westrum. De architect is Jacob van Campen die ook de Wegh der Wegen ontwierp. Het pand werd verwoest door de Franse troepen in 1672. Zandbergen werd herbouwd waarna een bominslag in de Tweede Wereldoorlog grote schade aanrichtte. Na enige jaren onbewoond geweest te zijn, ging Zandbergen in 1947 over in handen van de Kerk der Zevende-dags Adventisten. Het werd gebruikt als bijbelschool en is het hoofdkantoor van de Zevendedagsadventisten in Nederland. Het restauratieplan richt zich op de buitenkant van het gebouw. Tevens worden er verschillende duurzaamheidsmaatregelen getroffen.

    Hoofdgebouw Landgoed Oud Zandbergen, Huis ter Heide
  • Park en rozentuin Rhijnestein, Cothen

    Rhijnestein is gelegen aan de Kromme Rijn op een terrein met een gracht er omheen. Het complex bestaat uit een middeleeuwse woontoren, met daar tegenaan een woonvleugel en een tweede toren uit de 19e eeuw. De tuin en het park rond het huis zijn in de tweede helft van de 19e eeuw aangelegd in Engelse landschapsstijl. Karakteristieke elementen zijn de zichtas op de Utrechtse Heuvelrug, de kastanjeberceau (kastanjeheggen aan de bovenzijde met elkaar verbonden) en de ‘boulevard’ langs de Kromme Rijn, die geflankeerd is door in vorm gesnoeide Buxus. De cirkelvormige rozentuin achter het kasteel dateert uit het begin van de 20ste-eeuw. De moestuin is in gebruik als volkstuincomplex. Het restauratieplan richt zich op het herstel van het park en de rozentuin.

    Park en rozentuin Rhijnestein, Cothen
  • Hoofdhuis buitenplaats Vollenhoven, De Bilt 

    Het huidige huis Vollenhoven werd waarschijnlijk omstreeks 1800-1810 door eigenaar Pieter de Smeth gebouwd op de fundamenten van het voorgaande huis. Daarbij liet hij een aantal bijgebouwen, zoals een koetshuis, een oranjerie en een ijskelder bouwen. Ook liet hij een park in de Engelse landschapsstijl aanleggen dat vermoedelijk door Hendrik van Lunteren is ontworpen. Marinus van Marwijk Kooij, directeur van een Amsterdamse bierbrouwerij, kocht het huis begin 20ste eeuw. In 2022 is het landgoed overgegaan naar nieuwe eigenaren. Na de restauratie en verbouwing zal het hoofdhuis bewoond worden door vitale ouderen, waarbij de drie stijlkamers gebruikt worden als gemeenschappelijke ruimten. Tevens worden diverse duurzaamheidsmaatregelen getroffen.

    Hoofdhuis buitenplaats Vollenhoven, De Bilt 
  • Moestuinobjecten buitenplaats Vollenhoven, De Bilt

    Het huis Vollenhoven werd waarschijnlijk omstreeks 1800-1810 door eigenaar Pieter de Smeth gebouwd op de fundamenten van het voorgaande huis. Daarbij liet hij een park in de Engelse landschapsstijl aanleggen dat vermoedelijk door Hendrik van Lunteren is vormgegeven. Onderdeel van het park is de in oorsprong 18de-eeuwse trapeziumvormige moestuin. De moestuin heeft een hoge cultuurhistorische waarde; in de moestuin bevinden zich 19de-eeuwse kweekbakken, een 19de-eeuwse tuinkas met aanbouw en een 19de-eeuwse kas. De muren die de moestuin omringen zijn 19de-eeuws, evenals beide muurkassen. De werkzaamheden betreffen de restauratie van de tuinschuur, de druivenkassen, de kweekbakken en de moestuinmuur. Tevens worden een aantal verduurzamingsmaatregelen voor de schuur getroffen.

    Moestuinobjecten buitenplaats Vollenhoven, De Bilt
  • Voormalige gevangenis Wolvenplein, Utrecht 

    Het cellencomplex met dienstwoningen, grotendeels gebouwd in 1851-’56 naar ontwerp van architect I. Warnsinck werd gebouwd op het aarden bolwerk Wolvenburg. De gevangenis op Wolvenburg heeft een centrale hal, van waaruit het toezicht plaatsvond op de drie vleugels waarin de gevangenen individueel in hun cel waren ondergebracht. Twee van de drie vleugels waren bestemd voor mannen, de derde vleugel kende cellen voor vrouwelijke gevangenen. Aan het eind van iedere vleugel bevonden zich de luchtkooien. Tot de sluiting in 2014 was het de oudste cellulaire gevangenis van Nederland die nog als penitentiaire inrichting in gebruik was. De werkzaamheden betreffen de casco-restauratie van het administratiegebouw en twee dienstwoningen. Tevens worden diverse duurzaamheidsmaatregelen getroffen.

    Voormalige gevangenis Wolvenplein, Utrecht 
  • Hoofdgebouw II, Moreelspark 2, Utrecht 

    Hoofdgebouw II (HGB II) is in 1895 gebouwd in neorenaissancestijl naar ontwerp van architect J.F. Klinkhamer. De opdrachtgever was de Maatschappij tot Exploitatie van Staatsspoorwegen die een tweede kantoorgebouw voor haar groeiende bedrijf nodig had. Naast dit pand was reeds in 1870 Hoofdgebouw I verrezen. Tussen beide gebouwen werd een luchtbrug aangebracht. De luchtbrug en voorgevel van HGB II zijn voorzien van beeldhouwwerken uit het atelier Van den Bossche en Crevels. Hoofdgebouw III, tegenwoordig bekend als De Inktpot, werd in 1921 gebouwd en is ondergronds met HGB II verbonden. De werkzaamheden betreffen herstel van de gevels en dakvlakken. Tevens worden verschillende duurzaamheidsmaatregelen getroffen.

    Hoofdgebouw II, Moreelspark 2, Utrecht 
  • Hoofdgebouw III (De Inktpot), Moreelsepark 3, Utrecht

    Hoofdgebouw III (HBG III) is het grootste bakstenen gebouw in Nederland en is ontworpen door architect van Heukelom in opdracht van de Belangenmaatschap Nederlandse Spoorwegen (NS). Het is gebouwd tussen 1918-1921. Het is een sober gedetailleerd kantoorgebouw in eigentijdse baksteenbouw, opgezet volgens rationalistische principes - herkenbaar in de symmetrische gelijkmatig verdeelde plattegrond en de toepassing van zoveel mogelijk vensters, alsook in de nadruk op de constructie door het gebruik van steunberen, pilasters en bogen. Het bouwwerk kreeg een plaats naast twee oudere hoofdgebouwen van de spoorwegonderneming. Het wordt tegenwoordig gebruikt als hoofdkantoor van ProRail. Het restauratieplan richt zich op herstel van de buitenkant van het gebouw. De werkzaamheden worden gecombineerd met diverse verduurzamingsmaatregelen.

    Hoofdgebouw III (De Inktpot), Moreelsepark 3, Utrecht
  • Domkerk, Utrecht

    De Dom van Utrecht is een van de belangrijkste gotische monumenten in Nederland. Zij is tevens een van de vroegste voorbeelden van de gotiek in Nederland. De kerk werd vanaf 1254 gebouwd als de kathedraal van het rooms-katholieke bisdom Utrecht en was gewijd aan Sint-Maarten. Sinds 1580 is de kerk protestants. De omvangrijke restauratie van de Domkerk is in 2017 gestart en betrof werkzaamheden aan de gevels en de restauratie van de tufstenen gebeeldhouwde kanthogels en waterlijsten. Om de restauratie af te ronden moeten nog werkzaamheden aan drie luchtbogen aan de noordzijde, de lage gevels aan de oostzijde en het herstel van het zandsteen van het zuidertransept plaatsvinden.

    Domkerk, Utrecht
  • Bijbelschool de Wittenberg, Zeist

    Bijbelschool de Wittenberg is van oorsprong een internaat met conciërgewoning naar ontwerp van architect G. van Hoogevest. In 1933 is het internaat uitgebreid met een directeurswoning waardoor het gebouw een symmetrische opzet heeft gekregen. De oorspronkelijke hoofdfunctie van het gebouw is nooit verloren gegaan. Bovendien verkeert het gebouw zowel inwendig als uitwendig in bijna geheel originele staat. Het internaat is opgetrokken in een traditionele bouwstijl met zowel aan de binnen- als buitenkant een rijke decoratie in de trant van de Amsterdamse School. De decoratie bestaat onder andere uit baksteenmetselwerk, terracotta sculpturen, ornamenten en tegelwerk. Het restauratieplan richt zich op de buitenkant van het gebouw. Tevens worden een aantal duurzaamheidsmaatregelen getroffen.

    Bijbelschool de Wittenberg, Zeist
  • Kasteel Sterkenburg, Driebergen-Rijsenburg

    Kasteel Sterkenburg ligt aan de Langbroekerwetering. De burcht, één van de oudste in dit gebied (13e eeuw), heeft een hoge, karakteristieke middeleeuwse ronde toren. In de loop der eeuwen veranderde het kasteel herhaaldelijk van uiterlijk. Tussen 1848 en 1867 kreeg de burcht zijn huidige uiterlijk. Onlangs is het eigendom van deze buitenplaats ondergebracht in de Stichting Instandhouding Sterkenburg. Het afgelopen decennium is fors geïnvesteerd in de renovatie van het landgoed. Het huidige restauratieplan richt zich op herstel van het metselwerk de natuurstenen gevels, de balkons, de bordestrap, de gewelven in de kelder en het monumentale terras aan de achterzijde. In het plan worden diverse duurzaamheidsmaatregelen toegepast.

    Kasteel Sterkenburg, Driebergen-Rijsenburg
  • Koetshuis kasteel Nijenrode, Breukelen (Deelopgave)

    Buitenplaats Nijenrode heeft zijn oorsprong in een 13de eeuws kasteel. Belangrijke uitbreidingen en restauraties hebben onder meer plaatsgevonden in de 17de eeuw. Vanaf 1907 was de buitenplaats eigendom van Michiel Onnes. Hij liet het kasteel herstellen naar een 17de -eeuwse situatie. Nu zetelt Nyenrode Business Universiteit in het kasteel. Er wordt subsidie gevraagd voor de restauratie van de noordzijde van het koetshuis. Het koetshuis is in 1916 gebouwd naar ontwerp van architect Van Heeswijk. Het is opgetrokken in Neo-Renaissancestijl. De binnenplaats ligt centraal met rechts de stallen en links de ruimte voor installaties. Aan de achterzijde ligt de koetsenzaal met drie dubbele toegangsdeuren. De restauratie bestaat uit gevel- en dakwerkzaamheden.

    Koetshuis kasteel Nijenrode, Breukelen
  • Huis Mariënweerd, Amersfoort

    Huis Mariënweerd bestaat uit twee panden. Een aan de Nieuweweg en een aan de Muurhuizen. Het complex is een historisch gegroeid ensemble dat vele verbouwingen en uitbreidingen heeft ondergaan. De straat is vernoemd naar het gebouw aan de buitenzijde van de Muurhuizen. Het gaat hier om de gebouwen die rond 1400 op de gronden van de oudste stenen stadsmuur van Amersfoort werden gebouwd. Vanaf het einde van de negentiende eeuw zijn de verschillende gebouwdelen met elkaar verbonden en kreeg het een nieuwe functie van ‘zuster- en verzorgingshuis’. In de '60 en '70 werd het complex gerestaureerd en gerenoveerd. Het restauratieplan richt zich vooral op de buitenkant van het gebouw. In het plan worden diverse duurzaamheidsmaatregelen toegepast.

    Huis Mariënweerd, Amersfoort

Video's erfgoedparels

Erfgoedparels 2019 tot en met 2022

Bent u benieuwd naar de monumenten uit de voorgaande jaren? Bekijk dan de pagina: Erfgoedparels 2022, 2021, 2020 en 2019.