PlanMER windenergie

Bij het bepalen van de gebieden die onderzocht zouden worden, is vooral gekeken of er geen wettelijke belemmeringen waren voor windenergie. Denk dan aan landelijke en aan provinciale regelgeving. Gebieden waar windturbines hoogstwaarschijnlijk of zeker niet kunnen worden geplaatst, zoals bijvoorbeeld Natura 2000- en ganzenrustgebieden, zijn niet onderzocht. Gebieden, waar windenergie alleen onder strenge voorwaarden soms mogelijk is, zijn alleen meegenomen in het onderzoek als ze door die gemeente zijn aangedragen voor het onderzoek. Denk hierbij aan NNN-gebieden en weidevogelkerngebieden.

Bij de onderzochte gebieden zaten ook gebieden, die naar aanleiding van lokale inspraakprocessen al afgevallen waren. Dat is gedaan voor de volledigheid van het onderzoek. Om diezelfde reden zijn ook gebieden opgenomen in het onderzoek, waar gemeenten zelf al voorbereidingen treffen voor het mogelijk maken van windenergie.

In het planMER windenergie zijn, in elk van de onderzoeksgebieden, de milieueffecten van windturbines onderzocht en beoordeeld op thema's als leefbaarheid, natuur, ecologie, geluid en erfgoed. De resultaten zijn geanalyseerd met behulp van een zogeheten Multi Criteria Analyse. Dat is een analyse, waarbij de scores op bepaalde criteria in punten worden omgezet. Zo kan er objectief vergeleken en opgeteld worden. De milieuthema’s, die in het advies van het burgerforum een hoge prioriteit hebben gekregen, hebben daarbij zwaarder gewogen dan de andere milieuthema’s. 

Afwegingen in de multicriteria-analyse

• De milieuthema’s, die in het advies van het burgerforum een hoge prioriteit hebben gekregen, hebben in de multicriteria-analyse  zwaarder gewogen dan de andere milieuthema’s. Het belangrijkste advies van het burgerforum was bijvoorbeeld om te zorgen voor zo weinig mogelijk overlast voor mensen. De score op het milieuthema ‘leefomgeving’ kreeg hierdoor bijvoorbeeld het hoogste percentage van 45 procent.
• De gebieden die hoog scoorden, zijn extra gecheckt om te zien of ze voldoen aan landelijke normen. En of ze aangesloten kunnen worden op het elektriciteitsnet en of er mogelijkheden zijn voor lokaal eigendom. Daarna is nog gekeken of er gebieden waren die goed scoorden op de mogelijkheden van clustering en plaatsing langs infrastructuur en bij bedrijventerreinen. Ook dat was benadrukt in het advies van het burgerforum. En het was het resultaat van de input van de RES-regio’s. Daarnaast is nog gekeken of de hoog scorende gebieden niet botsten met andere belangrijke beleidsgebieden van de provincie, zoals cultuurhistorie, ecologie of woningbouw.

In de Regionale Energie Strategieën (RES'en) hebben provincie, gemeenten en waterschappen afgesproken vóór 2030 2,4 terawattuur (TWh) duurzame energie op te wekken.

In juli 2022 is de Tussenbalans Regionale Energie Strategieën opgesteld om te kijken of de Regionale Energiestrategieën (RES) op koers liggen. Hieruit blijkt dat de grootschalige opwek van wind- en zonne-energie op land achterloopt. En dat de afspraak om de ruimtelijke procedures in 2022 te starten vaak niet gehaald is. Ook werd duidelijk, dat de verhouding zonne-/windenergie uit balans is (90% zonne-energie ten opzichte van 10 procent windenergie). Dit kan problemen opleveren met de capaciteit van het stroomnetwerk en de energievoorziening op momenten dat de zon niet schijnt. Voldoende zonne-energie opslaan voor later gebruik is nog niet mogelijk.
Daarom heeft provincie Utrecht in 2022 gemeenten opnieuw opgeroepen om met nieuwe locaties voor windenergie te komen. Uit de inventarisatie van de reacties op deze oproep bleek, dat slechts een klein deel van de gemeenten concrete plannen heeft met een duidelijke locatie en planning.

In het planMER zijn verschillende onderzoeksgebieden onderzocht en met elkaar vergeleken om alvast inzicht te krijgen in welke gebieden het meest kansrijk zijn voor windenergie. Gemeenten en provincie kunnen deze informatie gebruiken om te bepalen, welke gebieden zij willen benutten voor de ontwikkeling van windenergie. Het onderzoek is dus een stap vooruit om de RES-doelstelling met elkaar te behalen. 

In het planMER is bij Gezondheid gekeken naar geluid en slagschaduw. Gezondheid is in het planMER onderdeel van het thema Leefomgeving. Bij de keuze van de gebieden heeft dit thema het zwaarst meegewogen.

Geluid

Het geluid dat windturbines maken, wordt vooral veroorzaakt door de wieken. De hoeveelheid geluid is afhankelijk van de lengte van de wieken, de draaisnelheid en de vorm van de wieken. Het geluid van de generator (de dynamo van de windturbine), die wordt aangedreven door de wieken is bij moderne turbines beperkt. De windrichting ‘draagt’ het geluid verder weg. Er zitten geen kortstondige pieken in met een grote toename van geluid, zoals bijvoorbeeld bij het dichtvallen van een laadklep. 

Normen voor geluid 

Er zijn normen opgesteld hoe hard geluid maximaal mag zijn op de gevel van een woning. De norm voor windturbines was maximaal gemiddeld 47 dB gedurende de hele dag en specifiek in de nacht 41 dB. Dat gemiddelde wordt alleen berekend over de uren dat de wieken draaien, dus stilstand verlaagt een gemiddelde niet. Op dit moment wordt door de Rijksoverheid gewerkt aan nieuwe normen die inmiddels in concept zijn gepubliceerd. Zodra de nieuwe normen vastgesteld zijn, gelden die ook voor de provincie Utrecht.

Slagschaduw

Slagschaduw is het effect, dat ontstaat wanneer de bewegende wieken van een windturbine schaduw veroorzaken. Vooral als deze schaduw op huizen valt, kan dit als hinderlijk worden ervaren. Slagschaduw ontstaat als voldaan wordt aan de volgende omstandigheden:

• de windturbine moet in bedrijf zijn; de schaduw moet de gevel echt kunnen bereiken (er mogen dan geen obstakels zijn zoals bomen of gebouwen) en de zon moet fel genoeg schijnen.
• het blad van de windturbine moet minimaal 20 procent van de zonneschijf (de zon, zoals u die aan de hemel ziet) afdekken. Bij een lager percentage is er geen bewegende schaduw meer waar te nemen.

Als er een windproject op een specifieke locatie plaatsvindt, moet de initiatiefnemer ervoor zorgen dat de slagschaduw, volgens de geldende normen, minder wordt.

Er zijn regels voor het plaatsen van windturbines. Deze regels zorgen ervoor, dat windturbines zo min mogelijk overlast veroorzaken en schade toebrengen aan de natuur. De Omgevingswet, het Besluit kwaliteit leefomgeving en het Besluit activiteiten leefomgeving zijn van toepassing op windturbineparken. Daarnaast moet er rekening worden gehouden met aanwezige natuurgebieden. In de provinciale Omgevingsvisie en Omgevingsverordening staat met welke kaders rekening gehouden moet worden bij het plaatsen van windturbines.

Als er concrete plannen zijn voor een concreet windproject, moet altijd nader ecologisch onderzoek worden uitgevoerd, inclusief veldbezoeken en berekeningen van aanvaringskansen met vogels en vleermuizen.  

Natura2000 en ganzenrustgebieden

Natura 2000-gebieden en ganzenrustgebieden hebben op grond van de wet en in de Omgevingsverordening een beschermde status. Het is niet mogelijk om in deze gebieden windturbines te plaatsen. Daarnaast wordt ook gekeken of ‘ingrepen’ (bijvoorbeeld het plaatsen van windturbines) buiten het Natura 2000-gebied negatieve effecten kunnen hebben op beschermde soorten in het Natura 2000-gebied.

Natuurnetwerk Nederland en weidevogelkerngebieden 

In het Natuurnetwerk Nederland (NNN) en weidevogelkerngebieden is de ontwikkeling van windenergie niet helemaal uitgesloten. Er gelden wel (strenge) voorwaarden, omdat het doel is om in deze gebieden specifieke natuurwaarden, cultuurhistorische waarden en/of recreatieve waarden te houden en te versterken. Inpassing van windenergie in dergelijke gebieden is complex en maar heel beperkt mogelijk.