Kromme Rijnstreek

Kromme Rijnstreek is het overgangsgebied van hooggelegen zandgronden van de Heuvelrug naar laaggelegen rivierkleigronden van de Neder-Rijn. Het gebied (in totaal 230 km²) is onderdeel van een kleinschalig cultuurlandschap waar agrarische percelen in mozaïek met essenhakhoutbosjes voorkomen. In het gebied liggen de steden en dorpen: Rhenen, Elst, Amerongen, Leersum, Wijk bij Duurstede, Cothen, Langbroek, Houten, Schalkwijk, ’t Goy, Tull en ’t Waal, Werkhoven, Odijk en Bunnik. Het is een gebied met landgoederen, uitgestrekte natuur, fruitboomgaarden, de Kromme Rijn, weilanden, cultuurhistorie en de uiterwaarden langs de Lek.  

In het gebied bevinden zich twee Natura 2000-gebieden: Kolland & Overlangbroek en Rijntakken. De uiterwaarden, landgoederen en de delen van de Utrechtse Heuvelrug die in de Kromme Rijnstreek liggen, zijn eveneens onderdeel van het Natuur Netwerk Nederland (NNN). 

De Kromme Rijnstreek omvat het Utrechtse deel van het Nationaal Landschap Rivierengebied en is opgebouwd uit vijf subgebieden met een eigen landschappelijke identiteit: Langbroekerwetering, Kromme Rijn West, Eiland van Schalkwijk, Nederrijn-Lek en de Flanken van de Utrechtse Heuvelrug.

Langbroekerwetering 

In essentie is Langbroekerwetering een nat, vlak gebied rond een weg en wetering in een asymmetrisch profiel, met een lint van ridderhofsteden en boerderijen en aan weerszijden een opstrekkende cope-verkaveling met een ritmische afwisseling van bosjes, kavelbeplanting en velden. 

De grootste uitdaging in dit gebied is het voorkomen van verslechtering van de zeldzame habitats in het Natura 2000-gebied Kolland & Overlangbroek. Op dit moment staan de habitats onder druk. De urgentie om hiermee aan de slag te gaan is groot. Daarvoor zullen we aan verschillende knoppen moeten draaien: de hydrologie, de robuustheid van natuur, het beheer en onderhoud in de natuur en de stikstofdepositie. Het landbouwgebied rondom Kolland & Overlangbroek willen we duurzaam inrichten en beheren.  

Kromme Rijn West 

Dit is in essentie een slingerend landschap met de Kromme Rijn en de provinciale weg als belangrijkste hedendaagse lijnen, voerend langs dorpen, boomgaarden, weilanden en akkers, met een grote variatie aan dwarsrelaties. Bijzonder is dat de rivier en de belangrijkste weg zich in de loop der eeuwen diverse malen verlegd hebben, wat herkenbaar is aan diverse oude rivierlopen en oude wegen met bebouwingslinten. 

In dit gebied zit de uitdaging vooral in het feit dat op het landelijke gebied druk staat van verstedelijkingsopgaven in en rondom het gebied en de daarmee gepaard gaande toenemende behoefte aan recreatiemogelijkheden. Het toekomstbestendig inrichten van het buitengebied moet hiermee hand in hand gaan.  

Eiland van Schalkwijk 

Schalkwijk is in essentie een open weidegebied met landbouw rond een wetering met vele dwarssloten. Oostelijk wordt de wetering begeleid door een weg en lintbebouwing, westelijk splitsen weg en lintbebouwing zich van de wetering af. De verschillende verkavelingspatronen geven ook inzicht in de verschillende perioden waarin de ontginning heeft plaatsgevonden met onder andere lintbebouwing en cope-verkaveling. Verder doorsnijdt het Amsterdam-Rijnkanaal het gebied. 

In dit gebied is specifiek aandacht voor de verplaatsing van de drinkwatervoorziening (Vitens) vanuit de heuvelrug (bij Doorn) naar de gemeente Houten. Vooralsnog lijkt het erop dat deze nieuwe drinkwatervoorziening geen noemenswaardige impact heeft op het grondgebruik en -beheer.  

Nederrijn-Lek 

Nederrijn-Lek is in essentie een open landschap rond de rivier en parallelle dijken, met weiden en vloedbosjes, steenfabrieken en veerhuizen aan dwarskades, boerderijlint langs de dijk en panoramische uitzichten over de omgeving. 

Flanken van de Utrechtse Heuvelrug 

Dit is in essentie een bosrijk gebied rond de oude weg van Utrecht naar Keulen, met statige landhuizen, tabaksschuren, een kralensnoer van dorpen en talrijke lanen en zichtrelaties de helling af.  

Door verdroging in combinatie met verzuring is sprake van een forse achteruitgang in de biodiversiteit en van een zeer kwetsbaar ecosysteem. Het kwelwater kan op veel plekken in de flanken namelijk onvoldoende tot de oppervlakte komen.  

In de Utrechtse aanpak wordt top-down en bottom-up samengebracht. Waar top-down opgaves zijn en waar middelen beschikbaar zijn; daar zijn kansen voor het gebied om bottom-up samen invulling te geven aan de opgaves en doelen te realiseren.  

In een gebiedsproces gaan overheden, ondernemers, maatschappelijke organisaties en burgers met elkaar op zoek naar een aanpak om de opgaven voor natuur, stikstof, water, klimaat en voor Utrecht ook landbouw in samenhang op te pakken. Per gebied bekijken we wat de mogelijkheden zijn.  

Langbroekerwetering 

Om tot systeemherstel in het Langbroekerweteringgebied te komen leggen we in onze aanpak de focus op het robuust maken van het hydrologisch systeem (droogte, wateroverlast). Hiervoor is onlangs een modelonderzoek afgerond die inzicht geeft in hoe tot hydrologisch herstel te komen. Om stikstofdepositie en verzuring in Kolland en Overlangbroek te verlagen zullen daarnaast in de omgeving de vermesting en stikstofemissies moeten worden verminderd. De provincie onderzoekt welke maatregelen hier het meest effectief en doelmatig voor zijn. Tevens zetten we in op het robuust en veerkrachtig maken van het N2000-gebied Kolland en Overlangbroek, de natuur op landgoederen en overige natuur en het versterken van de groenblauwe dooradering. Tot slot voeren we in het gebied de komende jaren een pilot uit hoe het landgebruik onder deze nieuwe, nattere condities economisch rendabel en toekomstbestendig kan zijn. Zowel op landgoederen als op landbouwpercelen monitoren we de effectiviteit en haalbaarheid van nieuwe vormen van verdienmodellen.  

Rapport hydrologisch herstel Kromme Rijnstreek, pdf (16,4 mb)
Samenvatting bij Hydrologisch herstel Kromme Rijnstreek, pdf (490 kb)

De in het rapport vermelde bijlagen kunt u opvragen via grondwaterbescherming@provincie-utrecht.nl.

In de Kromme Rijnstreek werkt de provincie Utrecht o.a. samen met het waterschap, gemeente(n), natuurorganisaties, terreinbeheerders en vertegenwoordigers van de agrariërs.