Ten zuiden van Park Vliegbasis Soesterberg is de grond op de aangewezen locatie voor de geplande woonwijk deels verontreinigd. Deze verontreiniging is aan het licht gekomen door bodemonderzoek ter voorbereiding op de realisatie van de woonwijk. Uit bodemonderzoek dat in 2019 is uitgevoerd, blijkt dat in de bodem PFAS (per- en polyfluoralkylstoffen) zit. Om de bouwkavels bouwrijp en geschikt te maken voor woningbouw worden de grond en het grondwater gesaneerd. De grondverontreiniging bevindt zich op en rondom de geplande woonwijklocatie op Park Vliegbasis Soesterberg. Het gaat om een gedeelte ter hoogte van de Sterrenbergweg, de voormalige brandweerkazerne op de vliegbasis en de verkeerstoren.
Wat is PFAS?
PFAS is een verzamelnaam voor chemische verbindingen. Deze stoffen komen in veel producten voor: van koekenpannen (anti-aanbaklaag) tot regenjassen. Maar ook in cosmetica, bestrijdingsmiddelen en blusschuim zijn deze stoffen aanwezig. De stoffen zijn hittebestendig en vuil- en waterafstotend. Het zijn deze eigenschappen waardoor PFAS veelvuldig is verwerkt in producten. Een groot nadeel is dat PFAS nauwelijks wordt afgebroken, waardoor deze zich ophoopt in het milieu.
Hoe is de vervuiling ontstaan?
De provincie Utrecht heeft in 2009 de voormalige vliegbasis in Soesterberg gekocht van het Rijk om het terrein voornamelijk in te richten als natuurgebied. De nieuwe woonwijk aan de rand van het gebied is ook onderdeel van de plannen. Uit bodemonderzoek in 2019 is gebleken dat de bodem - grond en grondwater - op de geplande woningbouwlocatie verontreinigd is met PFAS-houdende middelen. Deze stof zat in het blusmiddel dat tussen 1983 en 2006 werd gebruikt tijdens brandblusoefeningen op de daar gelegen brandweerkazerne en -oefenlocatie. Die zijn inmiddels gesloopt. In deze periode was niet bekend dat PFAS de bodem zodanig kon verontreinigen met mogelijke risico´s voor mens en milieu.
Waarom is deze verontreiniging niet eerder ontdekt? Tot een aantal jaren geleden was niet bekend dat PFAS in de bodem mogelijke risico’s oplevert voor mens en milieu. Uit latere inventarisaties in Nederland (en wereldwijd) bleek dat met name locaties waar met blusschuim was gewerkt, verontreinigd konden zijn met PFAS. In die jaren is ook deze woningbouwlocatie in beeld gekomen.
Planning
De planning ziet er naar verwachting als volgt uit:
- 2e helft 2023 - eind 2024 Opstellen saneringsplan
- eind 2024 - medio 2025 Beschikking Wet bodembescherming saneringsplan
- medio 2025 - eind 2026 Aanbesteding, gevolgd door de uitvoeringswerkzaamheden grondsanering
Bodemsanering is nodig om de grond geschikt te maken voor woningbouw en verdere verspreiding van de verontreiniging in het grondwater tegen te gaan. De sanering moet zorgvuldig gebeuren. Daarvoor wordt eerst een saneringsplan opgesteld dat moet worden goedgekeurd door de provincie. Vervolgens volgt een aanbestedingsprocedure waarna een geselecteerde aannemer de sanering uitvoert.
De sanering zal volgens de huidige inzichten bestaan uit het verwijderen van de verontreinigde grond. Hier komt geschikte grond voor in de plaats. Ook wordt het verontreinigde grondwater opgepompt en - na zuivering - weer worden geïnfiltreerd in de bodem. Het doel hiervan is om zowel PFAS uit het grondwater te verwijderen als ook verdere verspreiding tegen te gaan. Op basis van de huidige inzichten zullen de saneringswerkzaamheden naar verwachting in 2026 starten.
Volgens de huidige planning zullen de saneringswerkzaamheden de geplande bouw van de woonwijk niet vertragen. Bovendien kan er al met delen van de woonwijk worden gestart, vooruitlopend op de afronding van de grondsanering op de vervuilde percelen.
Veilig wonen en recreëren
In de huidige situatie is er sprake van risico’s voor ecologie en verspreiding. Daarom moet er ook - los van de ontwikkeling van de woonwijk - worden gesaneerd. Zonder sanering is de ontwikkeling van de woonwijk niet mogelijk vanwege de mogelijke risico’s voor mens en (huis)dieren. Na de sanering van de PFAS-verontreiniging zijn er geen risico’s meer voor mens en milieu. De kwaliteit van de bodem zal dan zodanig zijn dat mensen in de nieuwe woonwijk veilig kunnen wonen, leven en recreëren.
Ook als hier geen woonwijk zou worden gerealiseerd, is bodemsanering noodzakelijk. Door de aanwezigheid van PFAS in de grond en het grondwater zijn er risico’s voor het milieu: zowel voor de ecologie als in het grondwater door verspreiding.
Vragen
Voor vragen over de sanering stuurt u een e-mail naar bodemsaneringwoonwijk@provincie-utrecht.nl. Wij zullen uw vraag doorsturen naar de juiste persoon en deze zo snel mogelijk beantwoorden. Leest u eerst de antwoorden op de vragen hieronder over de sanering.
Vragen en antwoorden bodemsanering Woonwijk Vliegbasis Soesterberg
Waar is de bodem verontreinigd en in welke mate?
De grondverontreiniging bevindt zich op en rondom de geplande woonwijklocatie op Park Vliegbasis Soesterberg. Het gaat om een gedeelte ter hoogte van de Sterrenbergweg, de voormalige brandweerkazerne op de vliegbasis en de verkeerstoren. In de kern van de verontreinigde locatie bevinden zich sterk verhoogde gehalten aan PFAS, op sommige plaatsen tot aan de grondwaterspiegel op ongeveer elf meter diepte. Hier is ook de grootste grondwaterverontreiniging die zich vanaf de grondwaterspiegel op ongeveer elf meter diepte tot op grotere diepte (55 meter) verspreid tot ongeveer 300 meter in noordwestelijke richting.
Wat gaan de omwonenden in Soesterberg-Noord merken van de saneringswerkzaamheden?
Het uitvoeren van de saneringswerkzaamheden wordt tijdens het opstellen van het saneringsplan uitvoerig in beeld gebracht. Zeker is dat rekening moet worden gehouden met extra verkeersbewegingen (vrachtauto’s) en dat er - door de werkzaamheden op de locatie - ook extra geluidbelasting zal zijn. Bij het voorbereiden van de sanering wordt overigens niet alleen rekening gehouden met de gevolgen voor de omwonenden, maar ook met de consequenties voor de natuur. Ook ‘duurzaamheid’ is een belangrijk aandachtspunt.
Waarom start de sanering niet eerder?
Voordat de eerste schop de grond in kan, zijn onderzoeken nodig om de verontreiniging beter in kaart te brengen en bijvoorbeeld ook om informatie te verzamelen in hoeverre de grond en het grondwater zijn te reinigen. Vervolgens moet een saneringsplan worden opgesteld waarin nauwkeurig staat omschreven hoe de sanering uiteindelijk gaat plaatsvinden. Dat plan moet door het bevoegd gezag (RUD-Utrecht) worden goedgekeurd.
Waarom wil Hart van de Heuvelrug een nieuwe woonwijk realiseren op een locatie waar de grond is verontreinigd?
Het realiseren van de nieuwe woonwijk voorziet in een woningbehoefte op een groene locatie in de nabijheid van Soesterberg-Noord. Al vele jaren voordat de PFAS-
verontreiniging bekend was, is in overeenstemming met de partners de herziening van de bestemming van deze locatie tot woongebied in het programma in gang gezet. Na sanering is er sprake van een uitstekend en veilig woon- en leefklimaat. Door het RIVM zijn de gezondheidsrisico’s na sanering als nihil bestempeld.
