Waterveiligheid

In een drukke provincie als Utrecht heeft de veiligheid van inwoners de hoogste prioriteit. Daarom is het erg belangrijk dat de waterkeringen zoals dijken en kades, in topconditie verkeren.

Veiligheidsnormen en dijkverbetering

De dijken langs de grote rivieren, de primaire waterkeringen, beschermen Utrecht tegen overstromingen vanuit de Neder-Rijn, de Lek en het Eemmeer. Het Rijk en de waterschappen zorgen er samen voor dat deze waterkeringen sterk genoeg blijven. De veiligheidsnormen voor deze waterkeringen zijn vastgelegd in de Waterwet. In 2017 zijn deze normen vernieuwd en vastgelegd in het Deltaprogramma. In de nieuwe normering wordt nog meer rekening gehouden met de sterkte van de dijk en de mogelijke schade bij een dijkdoorbraak. Voor Utrecht betekent dit dat de dijken langs de Neder-Rijn en Lek nog meer moeten versterkt.

Daarnaast zijn er de regionale waterkeringen die ons land beschermen tegen overstromingen vanuit de binnenwateren: meren, kleine rivieren en kanalen. De provincie is verantwoordelijk voor het aanwijzen van en vaststellen van de normen voor deze waterkeringen. De veiligheidsnormen voor de regionale waterkeringen zijn vastgelegd in waterverordeningen. Ze zijn gebaseerd op de economische waarde van het gebied dat ze beschermen. De waterschappen zijn verantwoordelijk voor het beheer. De waterschappen rapporteren jaarlijks aan de provincie over de waterveiligheid en de voortgang van verbeteringen hiervoor.

Dijkverbeteringen

De waterschappen werken aan veilige dijken, met hulp van het Rijk, de provincies en de gemeenten. De provincie richt zich daarbij zich vooral op het behouden en verbeteren van de omgevingskwaliteit van de dijk. Ook coördineert de provincie de verschillende procedures en vergunningen.

De provincie Utrecht werkt samen met waterschappen en gemeenten om de dijken in onze provincie veilig én mooi te maken. Bij dijkversterkingsprojecten liggen er kansen om op en rond de dijk ook verbeteringen te realiseren voor natuur, recreatie, verkeersveiligheid, erfgoed en bereikbaarheid. De dijken hebben onze provincie gevormd en bepalen nog altijd hoe we hier wonen en werken langs de dijk. Per dijkversterkingstraject liggen er weer andere kansen om de ruimtelijke kwaliteit te behouden en versterken.

De provincie heeft haar ambities voor de omgevingskwaliteit bij dijkversterking en behoud van het dijkenlandschap beschreven in het Ambitiedocument Sterke Lekdijk & Grebbedijk.

Sterke Lekdijk

Belangrijk voor de provincie Utrecht is het project Sterke Lekdijk van Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden. Dat versterkt de komende jaren de dijken langs de noordelijke oever van de Nederrijn en de Lek, als onderdeel van het nationale Hoogwaterbeschermingsprogramma. De Lekdijk beschermt een groot deel van de Randstad tegen een overstroming. Tussen Amerongen en Schoonhoven moet de dijk over in totaal 55 kilometer worden versterkt. Dit gebeurt in zes deelprojecten.

De provincie werkt hieraan mee vanwege de ruimtelijke kwaliteit van de dijken en hun omgeving. Langs de noordelijke Lekdijk liggen veel cultuurhistorische monumenten die we willen behouden en versterken. Voorbeelden hiervan zijn de UNESCO erfgoed Hollandse Waterlinies en de stadsgezichten van Wijk bij Duurstede en Vreeswijk.

In de uiterwaarden liggen grote kansen voor natuurontwikkeling, grote delen hiervan zijn reeds aangemerkt als Natura2000 gebied en Natuurnetwerk Nederland.

Samen met het waterschap en de betrokken gemeenten werken we als provincie ook aan een recreatieve en verkeersveilige dijk. Zo is het Beeldkwaliteitsplan Sterke Lekdijk vastgesteld.

Grebbedijk

Een ander project is de verbetering van de Grebbedijk tussen Wageningen en Rhenen, eveneens onderdeel van het Hoogwaterbeschermingsprogramma. Deze zes kilometer lange dijk beschermt de Gelderse Vallei en het achterliggende gebied tot aan het IJsselmeer tegen hoogwater in de Nederrijn. Waterschap Vallei en Veluwe voert de dijkversterking uit als onderdeel van de gebiedsontwikkeling Grebbedijk en werkt daarin samen met de provincies Gelderland en Utrecht, de gemeente Wageningen, Staatsbosbeheer, Rijkswaterstaat. Dit dijktraject ligt voor slechts een klein deel in de provincie Utrecht, maar heeft met het historische Hoornwerk grote cultuurhistorische waarde. Ook is dit traject waardevol voor de natuur.

Streefkerk, Ameide en Fort Everdingen (SAFE)

Behalve aan de noordoever, moeten ook de dijken aan de zuidkant van de Lek worden verbeterd. De dijk tussen Streefkerk, Ameide en Fort Everdingen (SAFE) wordt op meerdere delen versterkt. Het waterschap onderzoekt welke delen kwetsbaar zijn en hoe deze kunnen worden versterkt. De provincie zoekt samen met het waterschap en gebiedspartners naar kansen om bij de dijkversterking ook de kwaliteit van de omgeving van de dijk verder te ontwikkelen.

Bij het kiezen van woon- en werklocaties en de inrichting van de openbare ruimte houdt de provincie rekening met het risico van overstromingen. De ‘Handreiking Overstromingsrobuust Inrichten’ bevat advies over hoe we rekening kunnen houden met het overstromingsgevaar bij het realiseren van kwetsbare en vitale objecten, zoals vluchtwegen, elektriciteitscentrales, ziekenhuizen, drinkwaterzuiveringen, grootschalige woonwijken en grootschalige bedrijventerreinen.

Wilt u weten hoe groot de kans is dat u met een overstroming te maken krijgt, kijk dan op de website overstroomik.nl.

Meerlaagsveiligheid

In Nederland werken we op drie niveaus aan waterveiligheid, oftewel ‘meerlaagsveiligheid’.

De eerste laag bestaat uit het verkleinen van de kans op overstromingen doordat we waterkeringen aanleggen en onderhouden. De tweede laag is het beperken van de gevolgen van overstromingen dwars door Nederland  met behulp van de ruimtelijke inrichting. Dat is het werk van gemeenten en provincies. Crisisbeheersing is de derde laag. Hoewel de kans klein is, zijn overstromingen nooit uit te sluiten.

De provincie Utrecht werkt samen met Utrechtse gemeenten, waterschappen, Rijkswaterstaat Midden-Nederland en Veiligheidsregio Utrecht aan het beperken van de gevolgen van een eventuele overstroming. In 2018 hebben we hiervoor de Intentieverklaring Meerlaagsveiligheid Utrecht ondertekend. In het Regionaal Programma Gevolgbeperking Overstromingen staan (ruimtelijke) maatregelen voor een overstromingsrobuustere inrichting, vermindering van schade, letsel, overlast en tot verbetering van rampenbestrijding en crisisbeheersing.

Klimaatbestendig

Het klimaat verandert. Hierdoor neemt de kans op extreme neerslag en langdurige droge perioden toe en wordt het risico op overstromingen groter. Ook hiermee houden we rekening bij het onderhouden en versterken van de dijken. Dit betekent dat de dijken op sommige plaatsen hoger moeten worden, om ook in de toekomst voldoende bescherming te kunnen bieden tegen hogere waterstanden, en pieken in de wateraanvoer als gevolg van extremere neerslag.

Om deze reden werkt de provincie Utrecht mee aan deltaprogramma’s zoetwater en ruimtelijke adaptatie. We participeren we in het project Toekomstbestendig Amsterdam-Rijnkanaal- Noordzeekanaal gebied.

Daarnaast heeft de provincie Utrecht een provinciaal plan voor klimaatadaptatie. Samen met de waterschappen, gemeenten en andere partners in onze regio werken we aan een robuust watersysteem en de afstemming van ruimtelijke ontwikkelingen. We richten onze provincie zo in dat deze bestand is tegen de gevolgen van de klimaatverandering, zoals overstromingen, wateroverlast, droogte en hitte. Lees meer over het klimaatbestendig maken van de provincie Utrecht op onze Klimaatadaptatiepagina.

Mocht het toch tot een overstroming komen, dan werken de hulpdiensten, overheden en nutsbedrijven (waaronder drinkwaterbedrijven) samen om de schade te beperken en herstellen.

De provincie ontwikkelt en adviseert over overstromingsscenario’s en werkt mee aan het maken van draaiboeken. Door draaiboeken te maken en  oefeningen te houden, zorgen we ervoor dat we goed zijn voorbereid, mocht het toch misgaan. We brengen in kaart waar het water naartoe stroomt bij een dijkdoorbraak, hoe hoog het water kan komen te staan en welke wegen we voor evacuatie kunnen gebruiken. Overstromingsscenario’s zijn te zien op de website risicokaart.nl.

Bij gevaar door hoogwater stellen de calamiteitenorganisaties alles in werking om slachtoffers en grote schade te voorkomen. Bijvoorbeeld door het verstevigen van dijken met zandzakken, het aanleggen van nooddijken of het preventief evacueren van inwoners.

Op de website overstroomik.nl leest u wat u zelf kunt doen bij een overstroming. Vul uw postcode in om te zien hoe hoog het water bij u in de omgeving kan komen.