De Limes is de noordgrens van het oude Romeinse Rijk. Vanwege de grote archeologische betekenis is de Limes voorgedragen om benoemd te worden tot UNESCO Werelderfgoed. De provincie werkt in een landelijk samenwerkingsverband aan bescherming, beleving en benutting van de Limes.
Militaire zone
De Limes in ons land begrensde de Romeinse provincie Germania lnferior, ofwel Neder-Germanië, die vanaf Katwijk, langs Utrecht, Wijk bij Duurstede en Arnhem doorliep tot in de Duitse stad Remagen. De Limes bestond uit een militaire zone opgebouwd uit een weg, forten, wachttorens en burgernederzettingen, gelegen langs de belangrijke transportroute de Rijn. Slechts delen van de Limes zijn zichtbaar. Vaak is de Limes opgegaan in het huidige landschap of verborgen onder onze moderne steden en infrastructuur.
Werelderfgoed
Het Nederlandse deel van de Limes staat op de Voorlopige Lijst om benoemd te worden tot Unesco Werelderfgoed. In feite is het onderdeel van het grootste archeologische monument van Europa, lopend van Noord-Engeland tot de monding van de Donau in Roemenië. Sommige delen, zoals de beroemde Muur van Hadrianus in Engeland en de Limesstrasse in Zuid-Duitsland, zijn al Werelderfgoed (als onderdelen van de site ‘Frontiers of the Roman Empire’) en genieten mede daardoor grote bekendheid. De voordracht van de Neder-Germaanse Limes zal ook het bijbehorende deel in Duitsland omvatten en een uitbreiding zijn van het bestaande werelderfgoed ‘Frontiers of the Roman Empire’. Tevens zijn andere toevoegingen in voorbereiding: de Donaulimes (Oostenrijk en Slowakije) en de Ripa Pannonica (Hongarije).
Samenwerken met Duitse partners
Begin 2014 hebben het Rijk, de drie provincies en 25 Limesgemeenten een intentieverklaring ondertekend waarmee zij de gezamenlijke ambitie onderstrepen om de Romeinse Limes als Werelderfgoed voor te dragen en afspraken maken over de wijze van samenwerken. Een samenwerkingsovereenkomst met de Duitse partners, de deelstaten Noordrijn-Westfalen en Rijnland-Palts en de Bondsregering, is in voorbereiding.
Voorlopige Lijst Werelderfgoed
Het Rijk kan één erfgoed per jaar voordragen voor de Werelderfgoedstatus. Op dit moment staan er zeven erfgoederen op de Voorlopige Lijst Werelderfgoed. Om te komen tot een besluit over de volgorde van indiening van nominatiedossiers door het Rijk bij UNESCO, is door het Rijk aan de kandidaat Werelderfgoederen gevraagd een tussenstand te presenteren omtrent de voortgang voor de Werelderfgoednominatie. Naar aanleiding van het verzoek van het Rijk hebben de provincies Utrecht, Gelderland en Zuid-Holland samen met de 25 Limesgemeenten de ‘Tussenstand Werelderfgoednominatie Romeinse Limes (pdf, 1,5 MB)’ opgesteld. In een brief aan het Rijk (pdf, 129 kB) vragen de drie provincies de Romeinse Limes in 2018 voor te dragen als UNESCO Werelderfgoed. Dat zou betekenen dat de Limes in 2019 de Werelderfgoedstatus zou kunnen krijgen. Opname op de UNESCO Werelderfgoedlijst betekent wereldwijd publieke bekendheid en belangstelling. Minister Bussemaker beslist in het eerste kwartaal van 2015 in welk jaar de Limes kan worden voorgedragen als Werelderfgoed.
Nederlandse Limessamenwerking
De Nederlandse Limessamenwerking is opgezet door de provincies Gelderland, Utrecht en Zuid-Holland en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE). Deze vier overheden hebben afspraken gemaakt om hun beleid en inspanningen op elkaar af te stemmen zodat de Limes beter beschermd, beleefd en benut wordt. De partijen doen dit niet alleen. Samenwerking met andere overheden, semi-overheden, private partijen en archeologen is essentieel voor draagvlak en zichtbare resultaten. De Nederlandse Limessamenwerking heeft de ambitie meer publiek te bereiken voor de Romeinse Limes. Daarom is aan samenwerkende erfgoedpartners, verenigd in de Limes-Initiatiefgroep, gevraagd een advies uit te brengen: de Uitvoeringsagenda publieksbereik Romeinse Limes (2012) (pdf, 2,2 MB).
Stichting Romeinse Limes Nederland
Veel onderdelen van het advies zijn overgenomen. Zo is in 2013 de stichting Romeinse Limes Nederland opgericht, die zich ten doel stelt de Limes beter bekend te maken bij publiek en betrokken partijen meer te laten samenwerken. De stichting beheert de officiële Limes website.
Limesknopen
Daarnaast wordt ingezet op een zestal locaties (‘knopen’) langs de Limes, waar met beschikbaar gestelde middelen projecten kunnen worden opgepakt gericht op het vergroten van de bekendheid en het begrip van de Limes bij een breed publiek. De limesknopen zijn gekozen op basis van reeds bestaande culturele en recreatieve infrastructuur en potentie en de aanwezige energie om aan de slag te gaan. Binnen de provincie Utrecht zijn Woerden en Utrecht als limesknoop aangewezen.
Bescherming
Belangrijk voor de Unesco werelderfgoednominatie van de Limes (pdf, 322 kB) is dat er een eenduidig beschermingsregime is voor de archeologische vindplaatsen die samen de Limes hebben gevormd. Het gaat daarbij behalve om restanten van de Romeinse weg onder andere ook om de forten, wachttorens, kampdorpen en grafvelden die langs de weg gelegen waren. In Nederland liggen deze vrijwel allemaal onder de grond en soms ook onder water. Het Rijk en de drie provincies hebben daarom in gezamenlijkheid een planologisch-juridisch ruimtelijk kader opgesteld dat als basis kan dienen voor een samenhangend beschermingsregime. Het streven was zoveel mogelijk aan te sluiten bij bestaande planregels en beschermingsinstrumenten en deze op één lijn te brengen. De Limes is opgenomen in de Provinciale Ruimtelijke Structuurvisie 2013-2028 en Verordening 2013 (PRS) en in de Provinciale Ruimtelijke Verordening (PRV).
