In dit gebied tussen Amsterdam en Utrecht wonen, werken en recreëren veel mensen. Het is een afwisselend gebied met plassen, moerassen, weilanden, landgoederen, forten en ander militair erfgoed, pittoreske dorpen, maar ook bos. De patronen van de ontginning, sporen van turfwinning maar ook het militair erfgoed van de Nieuwe Hollandse Waterlinie zijn goed zichtbaar in het landschap. Veel land is in gebruik bij melkveebedrijven, met koeien in de wei, openheid, sloten en kleine landschapselementen. In de natuurgebieden veel natte natuur: plassen, moeras, schrale graslanden, met de planten en insecten, dieren en vogels die daarbij horen. Langs de Vecht vinden we ook de statige landgoederen en (water)recreatie. Een afwisselend gebied met verschillende woonkernen als Westbroek, Loenen en Baambrugge, maar ook grotere plaatsen als Maarssen, Breukelen en Abcoude.
Het Natura-2000 gebied, de Oostelijke Vechtplassen (waarvan tweederde in de provincie Noord-Holland ligt) bestaat uit een reeks van laagveengebieden tussen de Vecht en de westrand van Utrechtse Heuvelrug van in totaal 6.475 hectare. In het gebied bevinden zich meren en plassen, die zijn ontstaan door turfwinning.
Het Natura 2000-gebied de Oostelijke Vechtplassen ligt tussen de Vecht en de oostrand van de Utrechtse Heuvelrug en bestaat uit laagveen. De meren en plassen in dit gebied zijn ontstaan door turfwinning en zijn soms extra verdiept door zandwinning. Door de combinatie van rivierinvloeden en invloeden van het watersysteem van de zandgronden is een rijke schakering van typen van moeras en moerasvegetaties ontstaan.
In het gebied zijn twee belangrijke gradiënten te onderscheiden: van noord naar zuid loopt een gradiënt van meer gesloten gebied (bos) naar meer open landschap (grasland, trilveen en rietland), terwijl van west naar oost een gradiënt is te zien van toenemende kwel (in petgaten en trilvenen). Het is een belangrijk broedgebied voor broedvogels van rietmoerassen (Roerdomp, Purperreiger) en zeer belangrijk voor broedvogels van moerassen met veel waterriet en lange oeverlijnen (Woudaap, Grote karekiet). Het gebied is ook van enig belang als broedgebied voor enkele andere moeras- en watervogels, zoals de Porseleinhoen, Zwarte stern en IJsvogel.