Natura 2000

In de Wet Natuurbescherming is vastgesteld hoe er moet worden omgegaan met Natura 2000-gebieden. Het beheerplan is een verplicht onderdeel. Voor alle gebieden zijn instandhoudingsdoelen geformuleerd. Bijvoorbeeld het aantal hectares blauwgrasland dat in een gebied moet blijven bestaan.

Soms kunnen de natuurwaarden in een gebied achteruitgaan en moet de provincie maatregelen nemen om ze in stand te houden. In het beheerplan worden deze maatregelen uitgewerkt naar de praktijk. Dat kunnen kleine ingrepen zijn, zoals het plaatsen van een stuwtje of het verwijderen van bomen, maar ook het langdurig maaien en afvoeren van de vegetatie. Daarnaast beschrijft het beheerplan de huidige situatie van de natuur, trends in aantallen en kwaliteit van de planten en dieren die er voorkomen, de waterhuishouding, het terreinbeheer en het bestaand gebruik van het gebied. 

Het beheerplan heeft een looptijd van zes jaar. Na zes jaar wordt de situatie opnieuw bekeken en komt er een nieuw, eventueel aangepast plan.

Hoe komt een beheerplan tot stand?

Voor het opstellen van een beheerplan werkt de provincie nauw samen met andere belanghebbenden, zoals aanliggende provincies, het Rijk, gemeentes, waterschappen, agrarische natuurverenigingen, omwonenden en terreinbeheerders. Daarnaast wordt voor ieder gebied een adviescommissie opgericht en zijn er informatieavonden waar iedereen van harte welkom is met vragen en opmerkingen.

Effecten bij bestaand gebruik 

Natura 2000-gebieden zijn geen natuurreservaten waar niemand mag komen. Er wordt vaak gewandeld en gefietst, maar ook gewoond en gewerkt. Zolang deze activiteiten geen schadelijk effect hebben op de natuur, wil de provincie dat dit gebruik zoveel mogelijk kan doorgaan. Zijn er wel mogelijke effecten op de natuur, dan zoekt de provincie een oplossing samen met betrokkenen.

Al het bestaand gebruik in een gebied dat niet schadelijk is, wordt opgenomen in het beheerplan. Eenmaal opgenomen in het beheerplan hoeft voor die activiteiten geen vergunning meer worden aangevraagd. Nieuwe activiteiten en activiteiten met mogelijk schadelijke gevolgen voor de natuur blijven wel vergunningplichtig.

Ondanks alle maatregelen die tot nu toe al genomen zijn in Natura 2000-gebieden, gaat het nog niet goed met de natuur en is er teveel stikstofneerslag. Daarom heeft het Rijk in 2021 in de Wet Stikstofreductie en Natuurverbetering vastgelegd dat we de natuur verbeteren en de stikstofneerslag omlaag brengen. De provincies hebben in 2023 van alle Natura 2000-gebieden zogenoemde ‘natuurdoelanalyses’ (NDA) gemaakt. Deze natuurdoelanalyses  geven aan of de natuur is verslechterd, waardoor en welke extra maatregelen nodig zijn om de natuur te herstellen.

Extra maatregelen

De NDA's maken één ding duidelijk: de maatregelen die we tot nu toe voornamelijk binnen de Natura 2000-begrenzing hebben genomen, zijn niet voldoende. Om verdere verslechtering te voorkomen en de natuur te herstellen, zullen ook rondom Natura 2000-gebieden maatregelen nodig zijn. Dit zijn dus extra maatregelen buiten de bestaande maatregelen uit het beheerplan. 

Beoordeling door Ecologische Autoriteit

De natuurdoelanalyses zijn ook beoordeeld door de Ecologische Autoriteit (EA). Dit is een onafhankelijk instituut, dat voor acht jaar is ingesteld door de minister voor Natuur en Stikstof. De EA concludeert na toetsing van 70 natuurdoelanalyses van verschillende provincies dat het slecht gaat met de (stikstofgevoelige) natuur in Nederland. De overheid moet en kan nu noodmaatregelen nemen om de natuurdoelen nog te halen. Voor alle Natura 2000-gebieden, maar ook voor de gebieden daarbuiten, zijn extra maatregelen nodig. Dit geldt ook voor de provincie Utrecht. Het gaat daarbij niet alleen om het verminderen van de stikstofneerslag, maar ook om andere maatregelen. Denk bijvoorbeeld aan hydrologisch systeemherstel, verbetering van de waterkwaliteit en het beter verbinden van natuurgebieden. Maar ook vermindering van uitstoot van andere schadelijke stoffen en een aanpak van exoten, zoals de rivierkreeft. 

Input voor concept UPLG

De provincie Utrecht heeft de natuurdoelanalyses gebruikt als input voor het opstellen van het concept Utrechts Programma Landelijk Gebied (UPLG). Dit concept is op 1 juli 2023 ingediend bij het Rijk. De adviezen van de EA – die later kwamen – worden door de provincie Utrecht meegenomen in het definitieve ontwerp UPLG. Ook worden de adviezen gebruikt bij het opstellen van nieuwe Natura 2000-beheerplannen voor de verschillende gebieden binnen de provincie Utrecht.