Natuurdoelanalyses

Utrecht heeft negen stikstofgevoelige Natura 2000-gebieden. Voor zes van deze gebieden zijn Natuurdoelanalyses (NDA’s) gemaakt door de onafhankelijke adviesbureaus Royal HaskoningDHV en Witteveen & Bos. Deze zijn ter toetsing aangeboden aan de Ecologische Autoriteit.

De Natuurdoelanalyses (NDA’s) maken duidelijk dat de tot nu toe genomen maatregelen in de Natura 2000-gebieden nog niet voldoende zijn. En dat Utrecht de doelen voorlopig niet haalt. Er komt nog te veel stikstof in de natuur, en ook verdroging en versnippering maken dat de natuur nog steeds achteruit gaat. Een algemene reactie op de NDA’s is lastig te geven, omdat Utrecht een diverse natuur kent: van veenweidegebieden in het westen, tot weidevogelgebieden in het noorden en rivierlandschap in het zuiden. De natuurdoelen verschillen daarmee sterk per gebied.

Natuurdoelanalyses per Natura 2000-gebied

Voor de onderstaande Natura 2000-gebieden zijn in opdracht van de provincie Utrecht Natuurdoelanalyses en samenvattingen gemaakt: 

De provincie Zuid-Holland heeft een Natuurdoelanalyse laten maken voor Natura 2000-gebied Nieuwkoopse Plassen en de Haeck. Het Utrechtse gebied 'Schraallanden langs de Meije is onderdeel hiervan.

Behoud en herstel biodiversiteit

Utrecht doet er alles aan om de natuurdoelen te halen. In lijn met Europese afspraken over de Vogel- en Habitatrichtlijndoelstellingen, streeft Utrecht naar het realiseren van behoud en herstel van de biodiversiteit. Om dat te bereiken zijn maatregelen nodig. Uit de NDA’s blijkt dat voor alle gebieden - naast de al uitgevoerde of geplande maatregelen - ook nieuwe maatregelen nodig zijn. De effecten van de maatregelen kunnen soms lang duren voordat resultaten zichtbaar en meetbaar zijn. Daarom gaat monitoring een nog grotere rol spelen.

Maatregelen

Aanvullende maatregelen zijn nodig voor alle Natura 2000-gebieden, binnen en soms ook buiten de Natura 2000-gebieden. Naast het terugdringen van de stikstofdepositie, wordt het hydrologische systeem geoptimaliseerd (bijvoorbeeld door peilverhoging en verbeterde waterkwaliteit), het areaal voor het vergroten van de connectiviteit uitgebreid (door het verbinden van natuurgebieden), de belasting met nutriënten en chemische stoffen verminderd (onder meer uit de landbouw) en de biotische kwaliteit en de aanpak van exoten hersteld (onder andere rivierkreeften). Deze maatregelen worden opgenomen in het Utrechts Programma Landelijk Gebied dat op 1 juli 2023 wordt ingediend bij het Rijk.

Integrale aanpak

De NDA’s maken opnieuw duidelijk dat een integrale aanpak noodzakelijk is. Hiervoor heeft de provincie Utrecht vijf hoofdopgaven geformuleerd:

  • Stikstof: stikstofreductie en natuurherstel in Natura 2000-gebieden
  • Natuur: het realiseren van het Natuurnetwerk Nederland (NNN) en de Groene Contour
  • Water: het halen van de doelen van het Kaderrichtlijn Water
  • Klimaat en bodemdaling: het beperken van de bodemdaling (reductie CO₂-equivalent, Klimaatakkoord)
  • Landbouw: de transitie naar een rendabele kringlooplandbouw.

Met deze opgaven wil Utrecht – samen met haar gebiedspartners – een vitaal landelijk gebied realiseren, waarin een gezonde natuur en een economisch rendabele en duurzame landbouw hand in hand gaan. Hierbij is samenwerking met de gebiedspartners op basis van vertrouwen en draagvlak het uitgangspunt.

Effect op vergunningverlening

Vanaf het moment dat Gedeputeerde Staten op 18 april 2023 kennis heeft genomen van de concepteindrapporten NDA’s, moeten de NDA’s betrokken worden bij de beoordeling van vergunningen. Er is voor gekozen om geen algehele vergunningstop af te kondigen. Dit biedt de mogelijkheid om in individuele gevallen een individuele afweging te maken over het al dan niet af kunnen geven van een vergunning.

Natura 2000-gebieden

Utrecht kent negen stikstofgevoelige Natura 2000-gebieden die alle op of nabij de grens van de provincie liggen. Voor vijf daarvan is de provincie Utrecht voortouwnemer: Zouweboezem, Uiterwaarden Lek, Kolland & Overlangbroek, Binnenveld en Botshol. Voor de andere gebieden zijn de aangrenzende provincies voortouwnemer: Rijntakken (Gelderland), Lingegebied & Diefdijk-zuid (Gelderland) en Oostelijke Vechtplassen incl. Noorderpark (Noord-Holland), Nieuwkoopse plassen en de Haeck (Zuid-Holland).

Natura 2000-gebieden zijn natuurgebieden die zo bijzonder zijn, dat ze extra beschermd moeten worden om ze voor de toekomst te behouden. De Natura 2000-gebieden zijn op Europees niveau vastgesteld. Landen hebben de plicht er alles aan te doen om de gebieden te behouden en te beschermen en zo te voorkomen dat er plant- en diersoorten uit verdwijnen. De gebieden zijn kwetsbaar en worden bedreigd door onder meer verdroging, verzuring door stikstof en versnippering. Daarom zijn er soms ingrijpende maatregelen nodig om de natuurwaarden in de gebieden te behouden.