Rijntakken

Doelsoorten

• Plantengemeenschappen: slikkige rivieroevers, glanshaver-hooiland, droge hardhoutooibosjes
• Vissen: zeeprik, rivierprik, kamsalamander, grote modderkruiper
• Vogels: kwartelkoning, porseleinhoen, ijsvogel, oeverzwaluw, fuut, aalscholver, kleine zwaan, kolgans, grauwe gans, smient, krakeend, pijlstaart, slobeend, tafeleend, kuifeend, nonnetje, meerkoet, kievit, grutto, wulp

Gebiedsproces

Voor alle Natura 2000-gebieden in de uiterwaarden van de Rijn en IJssel, afgekort Rijntakken, wordt een gezamenlijk proces opgestart. Deze gebieden staan met elkaar in verbinding en hebben veel gemeenschappelijke doelen. Nederrijn krijgt een eigen beheerplan. Omdat het grootste gedeelte van het Natura 2000-gebied in Gelderland ligt, zijn Gedeputeerde Staten van de provincie Gelderland verantwoordelijk voor het opstellen van een beheerplan. De provincie Utrecht werkt intensief mee om alle informatie over het Utrechtse gedeelte aan te leveren en de Utrechtse belangen in het gebied in het beheerplan te verwerken.

Zie ook: Natura 2000 beheerplannen Uiterwaarden Nederrijn

Vijf deelgebieden

Binnen het gebied wordt gewerkt aan de realisatie van zoveel mogelijk aangesloten natuurgebied. Er zijn vijf deelgebieden:

• Palmerswaard
• Rijnbrug/Vogelenzang
• Uiterwaard bij stad Rhenen
• Elster Buitenwaard
• Lunenburgerwaard

In totaal wordt ongeveer 250 hectare natuur gerealiseerd of heringericht.

De inrichting van de Palmerswaard, Uiterwaard Rhenen en Rijnbrug/Vogelzang is afgerond.

Palmerswaard

De Palmerswaard is bijna volledig ‘op de schop’ gegaan. Er is veel grond verplaatst. De belangrijkste onderdelen van de inrichting zijn:

• scheiding van watersystemen om kwelplassen te behouden (laagdynamisch) en het realiseren van een eenzijdig aangetakte geul met meer rivierinvloed (hoogdynamisch)
• herstel van de zomerkade (ook als scheiding tussen de watersystemen)
• het weghalen van stenen bij de kribvakken om meer natuurlijke oevers te krijgen
• de ontwikkeling van een bos dat vanaf de steilrand geleidelijk afloopt tot in de uiterwaard
• realisatie van een vluchtplaats bij hoogwater en van een wandelpad

Uiterwaard Rhenen en Rijnbrug

In de Uiterwaard Rhenen en Rijnbrug zijn vooral landschapselementen versterkt en
is verruiging aangepakt. Vlakbij de Rijnbrug is een uitzichtpunt op de Rijn gebouwd.

Omschrijving projectgebied

De Elster Buitenwaarden is een uiterwaard in de gemeente Rhenen die ligt tussen de Palmerswaard en de Amerongse Bovenpolder. Het is een open uiterwaard met in het midden een diepe zandwinplas. Door het gebied loopt een oude riviergeul. Die is zichtbaar als een smalle sloot. De uiterwaard grenst aan de stuwwal en heeft daardoor een unieke ligging. Via het ecoduct onder de Rijksstraatweg (N225) is de Elster Buitenwaarden verbonden met de Plantage Willem III op de Utrechtse Heuvelrug.

Doel van het natuurontwikkelingsproject

De Elster Buitenwaarden is een Natura 2000-gebied en een belangrijke verbinding in het Natuurnetwerk Nederland. Toch zijn de natuurwaarden op dit moment beperkt. Met de inrichting van de Elster Buitenwaarden als natuurgebied zijn verschillende doelen te realiseren op het gebied van biodiversiteit, waterkwaliteit en het verbinden van ecologisch waardevolle natuurgebieden. Rijkswaterstaat realiseert met dit project doelen vanuit de Kaderrichtlijn Water door een aantrekkelijk leefgebied te maken voor dieren en planten die van nature in het rivierengebied thuishoren.

Wat gaat er gebeuren

De inrichting bestaat voor een belangrijk deel uit het afgraven van de voedselrijke bovengrond. Hierdoor kunnen bloemrijke graslanden zich ontwikkelen. Deze “bonte weiden” zijn zeldzaam geworden, ook in het rivierenge­bied. Veel vogelsoorten vinden hier in de toekomst een broed- en foerageerplek.

In een deel van het gebied ontstaan natte hooilanden, waar geulen doorheen lopen. De geulen, ook wel strangen genoemd, worden gevoed door schoon grondwater. Dat zorgt voor veel leven onder water, met verschillende soorten vis, zoals de bittervoorn.

In het gebied komen ook moerasgebieden. Dit is een kenmerkend onderdeel van het landschap bij een gestuwde rivier als de Nederrijn. Moerassen bestaan uit riet en plantensoorten als lisdodde, mattenbies en gele lis. Het moeras biedt kansen voor allerlei zeldzame vogels, zoals de roerdomp, porseleinhoen, blauwborst en waterral.

De grond die vrijkomt bij het afplaggen van de graslanden en het graven van de geulen wordt in de huidige zandwinplas verwerkt. Deze plas wordt omgevormd tot een kleinere plas. Het ondiepe water aan de randen groeit geleidelijk dicht en zal zich grotendeels ontwikkelen tot zegge- of rietmoe­ras. De oude zomerkade die langs de rivier loopt, blijft behouden.

In de plannen is rekening gehouden met recreatie. Het gebied blijft toegankelijk voor wandelaars. Het wordt zelfs beter toegankelijk door de aanleg van een wandelroute. Dat was ook een nadrukkelijke wens van de omgeving. Omwonenden gaven aan dat ze graag een rondje wilden lopen door de Elster Buitenwaarden. Wel wordt gezorgd dat vogels en andere dieren hierbij niet worden gestoord. Wandelaars mogen daarom niet in het middendeel van het gebied komen.

Samenwerkende partijen

De regie van het project ligt bij de provincie Utrecht, in nauwe samenwerking met Rijkswaterstaat. Ook grondeigenaren en direct belanghebbenden Utrechts Landschap, gemeente Rhenen en Hoogheemraadschap de Stichtse Rijnlanden zijn direct betrokken.

Planning

Door de ontwikkelingen rondom PFAS zijn de werkzaamheden tijdelijk stilgelegd. Afgelopen periode is onderzocht onder welke voorwaarden de inrichting wel kan worden hervat en hierop is het uitvoeringsplan aangepast. Het vergunningenproces wordt in maart ingezet waarbij verwacht wordt dat de terinzagelegging in april 2021 start en 6 weken duurt. De verwachting is dat het werk rond de zomer in 2021 hervat kan worden. Totdat het project geheel is afgerond, is het gebied niet toegankelijk voor bezoekers. Zodra meer bekend is over de termijn van de terinzagelegging berichten wij hier de data en een link naar de publicatie.

Definitief Ontwerp

Het definitief ontwerp is opgesteld met de gebiedspartners en afgestemd met de omwonenden. U kunt het definitief ontwerp downloaden en inzien.

Toekomstbeeld

In het toekomstbeeld wordt aangegeven hoe het eindresultaat van de natuurontwikkelingen en werkzaamheden eruit gaat zien

Meest gestelde vragen

In bijgaande notitie leest u antwoorden op de meest gestelde vragen die we uit de omgeving hebben ontvangen. Zit uw vraag er (nog) niet bij en/of wilt u meer informatie? U kunt deze stellen per e-mail: avp@provincie-utrecht.nl. U kunt uw vragen ook per brief sturen naar: Provincie Utrecht, t.a.v. Elster Buitenwaarden/ N. van Veen, Postbus 80300, 3508TH Utrecht. De afhandeling van de post kan enige vertraging hebben door het corona virus en omdat er thuis wordt gewerkt.

Meest gestelde vragen Elster Buitenwaarden (PDF, 273 KB)

Op de hoogte

Wilt u op de hoogte blijven van de ontwikkelingen in deelgebied Elster Buitenwaarden? Dan kunt u zich inschrijven voor de digitale informatiebrief. Stuur daarvoor een e-mail naar avp@provincie-utrecht.nl. Bij Downloads onderaan deze pagina vindt u de laatste informatiebrieven terug.

Omschrijving projectgebied

De Lunenburgerwaard is het uiterwaardengebied ten oosten van Wijk bij Duurstede. De Rijndijk vormt de grens in het noorden, de Nederrijn in het zuiden. Binnen de Lunenburgerwaard ligt een oude rivierarm, die is afgesneden na de aanleg van de stuw in de Nederrijn.

In en rond de Lunenburgerwaard zijn meerdere ontwikkelingen gaande. De provincie werkt aan de natuurontwikkeling in de uiterwaard en heeft intensief contact over aangrenzende projecten en gebieden die geen onderdeel zijn van dit project:

• recreatiegebied Gravenbol (gemeente Wijk bij Duurstede)
• de zandwinning in de Sandenburgerwaard (Utrechts Landschap)
• de dijkversterking Wijk-Amerongen (Waterschap HDSR)

Bekijk de kaart met alle omgevingsprojecten inclusief de namen van de opdrachtgever en of eigenaar.

Doel van het natuurontwikkelingsproject

Het doel van dit project is om de natuur in de Lunenburgerwaard te versterken zodat het voldoet aan de verplichte doelstellingen van *Kader Richtlijn Water (KRW), **Natuur Netwerk Nederland (NNN) en Natura-2000. Hierdoor neemt de variatie aan planten, dieren en vogels (de biodiversiteit) in deze uiterwaard toe. De Lunenburgerwaard kent al veel natuur dus met kleine maatregelen, zoals graafwerkzaamheden en het toepassen van beheer, zal de natuur zich verder ontwikkelen in dit gebied.

*Langs de Nederrijn ligt net als langs de andere grote rivieren, een opgave vanuit de Europese KRW. Vanuit het Rijk en Europa is dit een verplichte opgave voor de provincie Utrecht en Rijkswaterstaat om de natuur en waterkwaliteit te verbeteren.
**De Lunenburgerwaard is een belangrijke verbinding in het NNN en valt binnen het Natura-2000 gebied. Het NNN is het Nederlands netwerk van bestaande en nieuw aan te leggen natuurgebieden. Het netwerk moet natuurgebieden beter verbinden met elkaar. Langs de Nederrijn zijn alle uiterwaarden begrenst als Natura-2000 gebied. Het Natura-2000 gebied is een beschermd Europees natuurgebied.

Wat gaat er gebeuren?

Met verschillende maatregelen wordt de natuur versterkt en de biodiversiteit verhoogt:

• Het aanleggen van natuurvriendelijke oevers op de Gravenbol en een plas-moeraszone;
  natuurvriendelijke oevers zijn oevers waarop de natuur de ruimte krijgt voor groei van planten en dat de waterkwaliteit verbeterd. De plas-moeraszone biedt ruimte voor plantengroei, vis en vogels. Hoe gaan wij dit doen? De stenen die in de oever vastliggen worden verplaatst naar het oosten waarvan een stenendam wordt gecreëerd. Dit creëert een luwe zone voor vis en planten.
• Het verbinden van de toekomstige plassen in Sandenburgerwaard met de oude rivierarm de "Dode Arm".
• Het plaatsen van dood rivierhout in de oude rivierarm;
  dit rivierhout zorgt voor schuilgelegenheid voor vissen en is een voedselrijk gebied voor visetende vogels. Door het plaatsen van het rivierhout in de oude rivierarm, wordt de toegankelijkheid op die plek, net voor de hondenzwemplas, verboden om door te varen. Recreatieplas Gravenbol blijft wel toegankelijk voor varen, surfen en zwemmen.
• Het aanleggen van ooibos;
  ooibos is bos dat in de uiterwaarden groeit en kan variëren van vochtig tot nat zachthoutooibos en hardhoutooibos op de drogere delen. Het is in Nederland uniek om bos in de uiterwaard te behouden én te mogen uitbreiden in verband met de doorstroming van de rivier bij hoog water.
• Het bestrijden van de reuzenberenklauw;
  de reuzenberenklauw is een exoot die de ontwikkeling van bosrandgebieden in de weg staat.
• Het omvormen van diverse graslanden naar een grasland met meer bloemen zoals boterbloem, veldzuring en margriet waarvan insecten, vlinders en vogels profiteren.
• De provincie heeft een natuurtoets laten uitvoeren op wandelroutes in het westen en oosten van het gebied. Conclusie is dat de wandelroute in het westen realiseerbaar is. De wandelroute start in Wijk bij Duurstede en loopt langs verschillende soorten natuur (schrale graslanden, bossen, waterpartijen) die de Lunenburgerwaard rijk is. De oostelijke route is afgekeurd vanwege het verstorend effect op de huidige natuurwaarden.

De maatregelen worden uitgevoerd op de gronden van het Utrechts Landschap en Rijkswaterstaat. De maatregelen hebben geen effect op de overige functies in het gebied. 

Samenwerkende partijen

Als belangrijkste grondeigenaren en direct belanghebbenden zijn het Utrechts Landschap, Rijkswaterstaat, de gemeente Wijk bij Duurstede en het Hoogheemraadschap Stichtse Rijnlanden betrokken bij de inrichting van de Lunenburgerwaard.

Planning project

Het definitief ontwerp is in juli 2020 bestuurlijk vastgesteld door Rijkswaterstaat, Utrechts Landschap, gemeente Wijk bij Duurstede en de provincie Utrecht. Inmiddels hebben het bevoegd gezag de vergunningen verleend en heeft het projectteam het werk aanbesteed, zodat de uitvoering kan starten.  De natuurontwikkeling in de uiterwaard wordt in twee fases uitgevoerd; de uiterwaard en de dijkzone. De natuurinrichting in de uiterwaard start eind 2021 en wordt medio 2022 opgeleverd. De natuurinrichting in de dijkzone volgt in 2023 en 2024, samen met het project Dijkversterking Wijk-Amerongen van Hoogheemraadschap Stichtse Rijnlanden. Bekijk hier de planning van de uiterwaard. Op de website van HDSR vindt u de planning van de dijkversterking.

Definitief ontwerp

Het definitief ontwerp is opgesteld met de gebiedspartners en in afstemming met de omgeving.

• Brochure
  In de brochure staan de na te streven natuurdoelen, de locaties en de nodige ingrepen en maatregelen voor natuurontwikkeling, het beheer voor behoud en versterking van de natuurontwikkeling en het vervolgproces beschreven. De brochure is tevens beschikbaar op het gemeentehuis van Wijk bij Duurstede. De brochure is opgesteld in juli 2020.
• Toekomstbeeld
  In het toekomstbeeld van de Lunenburgerwaard staat aangegeven hoe het eindresultaat van de natuurontwikkeling eruit komt te zien.

Het definitief ontwerp bestaat uit:

1. Rapport Natuurinrichting Lunenburgerwaard fase 1
   Het rapport bevat de aanleiding, projectdoelen, ontwerp en gemaakte afwegingen voor het ontwerp van de natuurontwikkeling van de Lunenburgerwaard. Het rapport wordt ingediend bij de vergunningaanvragen en is in te zien bij de ter inzagelegging van de vergunningsprocedure rond begin 2021.
2. Natuurdoelen kaart
   Op de kaart staan de wensen voor de natuur in de Lunenburgerwaard.
3. Inrichtingsmaatregelen kaart
   Op de kaart staan de inrichtingsmaatregelen die in 2021/2022 staan gepland voor uitvoering. Het hoort bij het rapport "Natuurinrichting" en is onderdeel van de vergunningaanvraag. De inrichtingsmaatregelen zijn nodig om de beoogde natuurdoelen verder te ontwikkelen.

Meest gestelde vragen

In bijgaande notitie leest u antwoorden op de meest gestelde vragen die we uit de omgeving hebben ontvangen. Zit uw vraag er (nog) niet bij en/of wilt u meer informatie? U kunt deze stellen per e-mail: avp@provincie-utrecht.nl. U kunt uw vragen ook per brief sturen naar: Provincie Utrecht, t.a.v. Natuurontwikkeling Lunenburgerwaard, Postbus 80300, 3508TH Utrecht. De afhandeling van de post kan enige vertraging hebben door het corona virus en omdat er thuis wordt gewerkt.

Vergunningen

In de periode van 4 februari tot 18 maart jl. hebben de bevoegde gezagen hun besluit op vergunningverlening van het ontwerp gepubliceerd en kon de omgeving hierop reageren. Er zijn 7 zienswijzen ingediend. Deze hebben niet geleid tot wijziging van het besluit. Voor de beantwoording van de zienswijzen wordt verwezen naar de “Nota van beantwoording zienswijzen project natuurontwikkeling Lunenburgerwaard”. Dit document kunt u inzien samen met het definitieve besluit van het bevoegd gezag via https://www.rudutrecht.nl/lunenburgerwaard. De documenten zijn voor de periode van 6 weken digitaal in te zien, vanaf 27 mei tot en met 8 juli 2021.

Presentatie ontwerp

Naast alle informatie op deze pagina over het ontwerp is een presentatie van het ontwerp ingesproken te bekijken op YouTube. In deze presentatie legt de projectleider het ontwerp uit en vertelt over de vervolgstappen.

Mocht u toch nog vragen hebben, dan kunt u ons mailen. Geef hierbij vooral aan wanneer u behoefte heeft aan telefonisch contact. De contactgegevens vindt u onderaan deze pagina terug. Wij leggen het graag aan u uit. Zo nodig kan een digitale bijeenkomst worden georganiseerd als uw vragen niet per mail of telefonisch zijn te beantwoorden, of als een groep/vereniging vragen heeft of als partners van het projectteam Lunenburgerwaard nodig zijn voor de beantwoording; Rijkswaterstaat, het Utrechts Landschap, gemeente Wijk bij Duurstede, HSDR of provincie Utrecht.

Op de hoogte

Wilt u op de hoogte blijven van de ontwikkelingen in deelgebied Lunenburgerwaard? Dan kunt u zich inschrijven voor de digitale informatiebrief die we incidenteel sturen. Stuur daarvoor een e-mail naar: avp@provincie-utrecht.nl.