De uiterwaarden van de Nederrijn strekken zich uit tussen rivier en de Winterdijk aan de Utrechtse en de Gelderse oever. De grenzen in Utrecht lopen van onderaan de stuwwal in Rhenen tot aan de monding van de Kromme Rijn voor Wijk bij Duurstede. Het open landschap dicht bij het water, in combinatie met kleinschalige landschapselementen zoals meidoornhagen en ooibosjes, trekken veel verschillende vogelsoorten aan. Ze komen er rusten, eten en broeden. Door afwisseling tussen hoog en laag, droog en vochtig groeien er bijzondere plantensoorten.
-
Doelsoorten
- Plantengemeenschappen: slikkige rivieroevers, glanshaver-hooiland, droge hardhout-ooibosjes
- Vissen: zeeprik, rivierprik, kamsalamander, grote modderkruiper
- Vogels: kwartelkoning, porseleinhoen, ijsvogel, oeverzwaluw, fuut, aalscholver, kleine zwaan, kolgans, grauwe gans, smient, krakeend, pijlstaart, slobeend, tafeleend, kuifeend, nonnetje, meerkoet, kievit, grutto, wulp
Gebiedsproces
Voor alle Natura 2000-gebieden in de uiterwaarden van de Rijn en IJssel, afgekort Rijntakken, wordt een gezamenlijk proces opgestart. Deze gebieden staan met elkaar in verbinding en hebben veel gemeenschappelijke doelen. Nederrijn krijgt een eigen beheerplan. Omdat het grootste gedeelte van het Natura 2000-gebied in Gelderland ligt, zijn Gedeputeerde Staten van de provincie Gelderland verantwoordelijk voor het opstellen van een beheerplan. De provincie Utrecht werkt intensief mee om alle informatie over het Utrechtse gedeelte aan te leveren en de Utrechtse belangen in het gebied in het beheerplan te verwerken.
Zie ook: Natura 2000 beheerplannen Uiterwaarden Nederrijn
Vijf deelgebieden
Binnen het gebied wordt gewerkt aan de realisatie van zoveel mogelijk aangesloten natuurgebied. Er zijn vijf deelgebieden:
- Palmerswaard
- Rijnbrug/Vogelenzang
- Uiterwaard bij stad Rhenen
- Elster Buitenwaard
- Lunenburgerwaard
In totaal wordt ongeveer 250 hectare natuur gerealiseerd of heringericht.
-
De inrichting van de Palmerswaard, Uiterwaard Rhenen en Rijnbrug/Vogelzang is afgerond.
Palmerswaard
De Palmerswaard is bijna volledig ‘op de schop’ gegaan. Er is veel grond verplaatst. De belangrijkste onderdelen van de inrichting zijn:
- scheiding van watersystemen om kwelplassen te behouden (laagdynamisch) en het realiseren van een eenzijdig aangetakte geul met meer rivierinvloed (hoogdynamisch)
- herstel van de zomerkade (ook als scheiding tussen de watersystemen)
- het weghalen van stenen bij de kribvakken om meer natuurlijke oevers te krijgen
- de ontwikkeling van een bos dat vanaf de steilrand geleidelijk afloopt tot in de uiterwaard
- realisatie van een vluchtplaats bij hoogwater en van een wandelpad
Uiterwaard Rhenen en Rijnbrug
In de Uiterwaard Rhenen en Rijnbrug zijn vooral landschapselementen versterkt en
is verruiging aangepakt. Vlakbij de Rijnbrug is een uitzichtpunt op de Rijn gebouwd. -
Omschrijving projectgebied
De Elster Buitenwaard is een uiterwaard in de gemeente Rhenen die ligt tussen de Palmerswaard en de Amerongse Bovenpolder. Het is een open uiterwaard met in het midden een diepe zandwinplas. Door het gebied loopt een oude riviergeul. Die is zichtbaar als een smalle sloot. De uiterwaard grenst aan de stuwwal en heeft daardoor een unieke ligging. Via het ecoduct onder de Rijksstraatweg (N225) is de Elster Buitenwaard verbonden met de Plantage Willem III op de Utrechtse Heuvelrug.
Doel van het natuurontwikkelingsproject
De Elster Buitenwaard is een Natura 2000-gebied en een belangrijke verbinding in het Natuurnetwerk Nederland. Toch zijn de natuurwaarden op dit moment beperkt. Met de inrichting van de Elster Buitenwaard als natuurgebied zijn verschillende doelen te realiseren op het gebied van biodiversiteit, waterkwaliteit en het verbinden van ecologisch waardevolle natuurgebieden. Rijkswaterstaat realiseert met dit project doelen vanuit de Kaderrichtlijn Water door een aantrekkelijk leefgebied te maken voor dieren en planten die van nature in het rivierengebied thuishoren.
Wat gaat er gebeuren
De inrichting bestaat voor een belangrijk deel uit het afgraven van de voedselrijke bovengrond. Hierdoor kunnen bloemrijke graslanden zich ontwikkelen. Deze “bonte weiden” zijn zeldzaam geworden, ook in het rivierengebied. Veel vogelsoorten vinden hier in de toekomst een broed- en foerageerplek.
In een deel van het gebied ontstaan natte hooilanden, waar geulen doorheen lopen. De geulen, ook wel strangen genoemd, worden gevoed door schoon grondwater. Dat zorgt voor veel leven onder water, met verschillende soorten vis, zoals de bittervoorn.
In het gebied komen ook moerasgebieden. Dit is een kenmerkend onderdeel van het landschap bij een gestuwde rivier als de Nederrijn. Moerassen bestaan uit riet en plantensoorten als lisdodde, mattenbies en gele lis. Het moeras biedt kansen voor allerlei zeldzame vogels, zoals de roerdomp, porseleinhoen, blauwborst en waterral.
De grond die vrijkomt bij het afplaggen van de graslanden en het graven van de geulen wordt in de huidige zandwinplas verwerkt. Deze plas wordt omgevormd tot een kleinere plas. Het ondiepe water aan de randen groeit geleidelijk dicht en zal zich grotendeels ontwikkelen tot zegge- of rietmoeras. De oude zomerkade die langs de rivier loopt, blijft behouden.
In de plannen is rekening gehouden met recreatie. Het gebied blijft toegankelijk voor wandelaars. Het wordt zelfs beter toegankelijk door de aanleg van een wandelroute. Dat was ook een nadrukkelijke wens van de omgeving. Omwonenden gaven aan dat ze graag een rondje wilden lopen door de Elster Buitenwaard. Wel wordt gezorgd dat vogels en andere dieren hierbij niet worden gestoord. Wandelaars mogen daarom niet in het middendeel van het gebied komen.
De online viewer laat zien hoe het gebied er na de inrichting uit gaat zien.
Samenwerkende partijen
De regie van het project ligt bij de provincie Utrecht, in nauwe samenwerking met Rijkswaterstaat. Ook grondeigenaren en direct belanghebbenden Utrechts Landschap, gemeente Rhenen en Hoogheemraadschap de Stichtse Rijnlanden zijn direct betrokken.
Planning
Door de ontwikkelingen rondom PFAS zijn de werkzaamheden tijdelijk stilgelegd. Welke consequenties dat heeft, is nog niet duidelijk. De planning om het project in het voorjaar van 2020 af te ronden, wordt hierdoor niet gehaald.
Utrechts Landschap gaat het hekwerk afmaken zodat de runderen op de niet afgegraven percelen kunnen lopen. Totdat het project geheel is afgerond, is het gebied niet toegankelijk voor bezoekers.Op de hoogte
Wilt u op de hoogte blijven van de ontwikkelingen in deelgebied Elster Buitenwaard? Dan kunt u zich inschrijven voor de digitale informatiebrief. Stuur daarvoor een e-mail naar avp@provincie-utrecht.nl.
-
Omschrijving projectgebied
De Lunenburgerwaard is het uiterwaardengebied ten oosten van Wijk bij Duurstede. De Rijndijk vormt de grens in het noorden, de Nederrijn in het zuiden. Binnen de Lunenburgerwaard ligt een oude rivierarm, die is afgesneden na de aanleg van de stuw in de Nederrijn.
In en rond de Lunenburgerwaard zijn meerdere ontwikkelingen gaande. De provincie werkt aan de natuurontwikkeling in de uiterwaard en heeft intensief contact over aangrenzende projecten en gebieden die geen onderdeel zijn van dit project:
- recreatiegebied Gravenbol (gemeente Wijk bij Duurstede)
- de zandwinning in de Sandenburgerwaard (Utrechts Landschap)
- de dijkversterking Wijk-Amerongen (Waterschap HDSR)
Bekijk de kaart met alle omgevingsprojecten inclusief de namen van de opdrachtgever en of eigenaar.
Doel van het natuurontwikkelingsproject
Het doel van dit project is om de natuur in de Lunenburgerwaard te versterken zodat het voldoet aan de verplichte doelstellingen van *Kader Richtlijn Water (KRW), **Natuur Netwerk Nederland (NNN) en Natura-2000. Hierdoor neemt de variatie aan planten, dieren en vogels (de biodiversiteit) in deze uiterwaard toe. De Lunenburgerwaard kent al veel natuur dus met kleine maatregelen, zoals graafwerkzaamheden en het toepassen van beheer, zal de natuur zich verder ontwikkelen in dit gebied.
*Langs de Nederrijn ligt net als langs de andere grote rivieren, een opgave vanuit de Europese KRW. Vanuit het Rijk en Europa is dit een verplichte opgave voor de provincie Utrecht en Rijkswaterstaat om de natuur en waterkwaliteit te verbeteren.
**De Lunenburgerwaard is een belangrijke verbinding in het NNN en valt het binnen het Natura-2000 gebied. Het NNN is het Nederlands netwerk van bestaande en nieuw aan te leggen natuurgebieden. Het netwerk moet natuurgebieden beter verbinden met elkaar. Langs de Nederrijn zijn alle uiterwaarden begrenst als Natura-2000 gebied. Het Natura-2000 gebied is een beschermd Europees natuurgebied.Wat gaat er gebeuren?
Met verschillende maatregelen wordt de natuur versterkt en de biodiversiteit verhoogt:
- Het aanleggen van natuurvriendelijke oevers op de Gravenbol en een plas-moeraszone;
natuurvriendelijke oevers zijn oevers waarop de natuur de ruimte krijgt voor groei van planten en dat de waterkwaliteit verbeterd. De plas-moeraszone biedt ruimte voor plantengroei, vis en vogels. - Het verbinden van de toekomstige plassen in Sandenburgerwaard met de oude rivierarm de "Dode Arm".
- Het plaatsen van dood rivierhout in de oude rivierarm;
dit rivierhout zorgt voor schuilgelegenheid voor vissen en is een voedselrijk gebied voor visetende vogels. Door het plaatsen van het rivierhout in de oude rivierarm, wordt de toegankelijkheid op die plek, net voor de hondenzwemplas, verboden om door te varen. Recreatieplas Gravenbol blijft wel toegankelijk voor varen, surfen en zwemmen. - Het aanleggen van ooibos;
ooibos is bos dat in de uiterwaarden groeit en kan variëren van vochtig tot nat zachthoutooitbos en hardhoutooibos op de drogere delen. Het is in Nederland uniek om bos in de uiterwaard te behouden én te mogen uitbreiden in verband met de doorstroming van de rivier bij hoog water. - Het bestrijden van de reuzenberenklauw;
de reuzenberenklauw is een exoot die de ontwikkeling van bosrandgebieden in de weg staat. - Het omvormen van diverse graslanden naar een grasland met meer bloemen zoals boterbloem, veldzuring en margriet waarvan insecten, vlinders en vogels profiteren.
- Afhankelijk van de natuurtoets die in juli 2020 wordt opgeleverd, wordt het gebied in het westen toegankelijk gemaakt voor wandelaars. De wandelroute start in Wijk bij Duurstede en loopt langs verschillende soorten natuur (schrale graslanden, bossen, waterpartijen) die de Lunenburgerwaard rijk is.
De maatregelen worden uitgevoerd op de gronden van het Utrechts Landschap en Rijkswaterstaat. De maatregelen hebben geen effect op de overige functies in het gebied.
Samenwerkende partijen
Als belangrijkste grondeigenaren en direct belanghebbenden zijn het Utrechts Landschap, Rijkswaterstaat, de gemeente Wijk bij Duurstede en het Hoogheemraadschap Stichtse Rijnlanden betrokken bij de inrichting van de Lunenburgerwaard.
Planning project
Het definitief ontwerp is in juli vastgesteld. In het najaar start het vergunningsproces. De natuurontwikkeling in de uiterwaard wordt in twee fases uitgevoerd; de uiterwaard en de dijkzone.
De natuurinrichting in de uiterwaard wordt medio 2021 uitgevoerd. De natuurinrichting in de dijkzone volgt in 2023, samen met het project Dijkversterking Wijk-Amerongen van Hoogheemraadschap Stichtse Rijnlanden. Bekijk de planning.Definitief ontwerp
Het definitief ontwerp is opgesteld met de gebiedspartners en in afstemming met de omgeving.
- Brochure
In de brochure staan de na te streven natuurdoelen, de locaties en de nodige ingrepen en maatregelen voor natuurontwikkeling, het beheer voor behoud en versterking van de natuurontwikkeling en het vervolgproces beschreven. De brochure is tevens beschikbaar op het gemeentehuis van Wijk bij Duurstede. - Toekomstbeeld
In het toekomstbeeld van de Lunenburgerwaard staat aangegeven hoe het eindresultaat van de natuurontwikkeling eruit komt te zien.
Het definitief ontwerp bestaat uit:
- Rapport Natuurinrichting Lunenburgerwaard fase 1
Het rapport bevat de aanleiding, projectdoelen, ontwerp en gemaakte afwegingen voor het ontwerp van de natuurontwikkeling van de Lunenburgerwaard. Het rapport wordt ingediend bij de vergunningaanvragen en is in te zien bij de ter inzagelegging van de vergunningsprocedure rond oktober 2020. - Natuurdoelen kaart
Op de kaart staan de wensen voor de natuur in de Lunenburgerwaard. - Inrichtingsmaatregelen kaart
Op de kaart staan de inrichtingsmaatregelen die in 2021 staan gepland voor uitvoering. Hiervoor worden vergunningen aangevraagd in het najaar van 2020. De inrichtingsmaatregelen zijn nodig om de beoogde natuurdoelen verder te ontwikkelen.
Vragen over het ontwerp?
Wilt u meer informatie of heeft u een vraag over het ontwerp? U kunt deze stellen per e-mail: avp@provincie-utrecht.nl. U kunt uw vragen ook per brief sturen naar: Provincie Utrecht, t.a.v. Natuurontwikkeling Lunenburgerwaard, Postbus 80300, 3508TH Utrecht.
Op de hoogte
Wilt u op de hoogte blijven van de ontwikkelingen in deelgebied Lunenburgerwaard? Dan kunt u zich inschrijven voor de digitale informatiebrief. Stuur daarvoor een e-mail naar avp@provincie-utrecht.nl.
Contact
Secretariaat van de beleidsafdeling
Telefoon: 030 258 90 11
E-mail: secretariaat.leefomgeving@provincie-utrecht.nl