Natuurbeheer

De provincie Utrecht stelt geld beschikbaar voor het beheren, inrichten en ontwikkelen van natuurterreinen (natuurbeheer) en voor het natuurvriendelijk beheren van landbouwgronden (agrarisch natuurbeheer). Dit gebeurt via het Subsidiestelsel Natuur- en Landschapsbeheer (SNL). Het Natuurbeheerplan is daar onderdeel van. In dit plan staat waar u welke subsidie kunt aanvragen. Daarnaast beschrijft het de doelen voor het natuur- en landschapsbeheer.

• Natuurbeheerplan

  Het Natuurbeheerplan is een onderdeel van het Subsidiestelsel Natuur- en Landschapsbeheer (SNL). Het Natuurbeheerplan bevat kaarten waarop u kunt zien welke subsidie u kunt aanvragen voor natuur- en landschapsbeheer. Dit zijn meerjarige beheersubsidies voor natuurbeheer, agrarisch natuurbeheer en landschapsbeheer en éénmalige subsidies voor omvorming van landbouwgrond naar natuur en het uitvoeren van inrichtingsmaatregelen.

  Daarnaast bevat het Natuurbeheerplan de doelen voor het natuur- en landschapsbeheer. Deze zijn regionaal verschillend. In tabel 1 van hoofdstuk 3 is dit weergegeven voor natuur en in hoofdstuk 4 voor het agrarisch natuurbeheer. In bijlage 1 zijn uitgebreide beschrijvingen gegeven van de regio’s waarin dit verder wordt toegelicht.

  De verschillende soorten natuur (beheertypen) zijn beschreven in de landelijke Index Natuur en Landschap. Elk type wordt omschreven en de kenmerkende planten- en diersoorten, subsidievoorwaarden en subsidiebedragen worden vermeld.

  Het Natuurbeheerplan wordt jaarlijks aangepast en geactualiseerd. Aanpassingen verlopen via een zienswijzeprocedure. Als er momenteel een (ontwerp) Natuurbeheerplan ter inzage ligt waarop u een zienswijze kunt geven dan kunt u dit vinden op de pagina Terinzagelegging.

  Bekijk de kaart van het Natuurbeheerplan 2021. De tekst van het natuurbeheerplan vindt u onder downloads.

• Beheer van natuurterreinen

  Het beheer van natuurterreinen wordt in de provincie Utrecht uitgevoerd door particuliere beheerders, de Vereniging Natuurmonumenten, de Stichting Het Utrechts Landschap en Staatsbosbeheer. Op de websites van de organisaties staat meer over de ligging van de natuurterreinen en de recreatieve mogelijkheden.

  Ongeveer een kwart van de natuur in Utrecht is in eigendom en beheer van particuliere natuurbeheerders, met name landgoederen. Het Utrechts Particulier Grondbezit vertegenwoordigt de belangen van de particuliere beheerders. De Bosgroep Midden Nederland helpt beheerders met het beheer en het aanvragen van subsidie. In het beheer van landschapselementen speelt de stichting Landschap Erfgoed Utrecht een belangrijke rol. De stichting helpt eigenaren met het landschapsbeheer, ook buiten natuurterreinen, Onder andere door vrijwilligerswerk te organiseren.

  Voor het beheer van natuurterreinen stelt de provincie subsidie beschikbaar. De hoogte van de subsidie hangt af van het type natuur. Deze beheertypen staan op de beheertypenkaart van het Natuurbeheerplan en zijn beschreven in de Index natuur en landschap. Elk type heeft zijn eigen kenmerkende planten- en diersoorten, subsidievoorwaarden en subsidiebedragen. De provincie heeft uitgebreide beheerrichtlijnen opgesteld voor de natuurbeheertypen die het meest voorkomen. U vindt ze onderaan deze pagina onder het kopje 'downloads natuurbeheer'.

  Natuurgebieden die worden gesubsidieerd door de provincie moeten toegankelijk zijn voor het publiek, tenzij bijzondere natuurwaarden dit uitsluiten. In de praktijk komt het erop neer dat meer dan 90% van de terreinen is opengesteld.

  Informatie over het aanvragen van subsidie vindt u op de website van de gezamenlijke provincies BIJ12 en op het provinciale Loket, pagina natuurbeheer.

  Kennis

  Heeft u algemene vragen over het beheer van natuur? Kijk dan op de site www.natuurkennis.nl. Onder downloads vindt u een aantal documenten van de provincie over het beheer van natuurtypen, zoals graslanden en essenhakhout.

• Weidevogelbeheer

  Nergens in Europa leven zoveel weidevogels als in Nederland. Zo broedt de helft van de Europese grutto’s in Nederland. Ondanks haar geringe oppervlakte herbergt de provincie Utrecht een aantal belangrijke weidevogelgebieden. Van oudsher komen veel weidevogels voor in het veenweidegebied en in Eemland. In Eemland ligt zelfs één van de beste weidevogelgebieden van Nederland. Hierdoor heeft de provincie een (inter)nationale verantwoordelijkheid om de weidevogelpopulaties te behouden en te beschermen.

  De betrokkenheid en inzet van agrariërs, natuurorganisaties en vrijwilligers bij de bescherming en het behoud van weidevogels is groot. Maar ondanks veel aandacht en geld voor beheer en bescherming is de weidevogelstand de afgelopen 30 jaar achteruit gegaan.

  In 2012 heeft de provincie daarom een Weidevogelvisie (pdf, 2,2 mb) opgesteld. Hierin staat beschreven hoe we voor een duurzaam behoud van de verschillende soorten weidevogels willen zorgen. Subsidie voor weidevogelbeheer wordt alleen nog gegeven op plaatsen waar voldoende weidevogels broeden, de zogenaamde weidevogelkerngebieden. Om het broed- en opgroeisucces zo groot mogelijk te laten zijn is samenwerking tussen grondgebruikers cruciaal. Belangrijke maatregelen worden op elkaar afgestemd. Denk aan laat maaien, nesten beschermen tegen vertrapping door vee, verhogen van de waterstand en tijdelijk plas-dras zetten van graslanden. Om dit mozaïekbeheer te waarborgen wordt er alleen nog subsidie verstrekt aan zogenaamde collectieven, zoals agrarische natuurverenigingen. Dit beleid is uitgewerkt in het Natuurbeheerplan.

  In 2018 heeft de provincie een actieplan Weidevogels (pdf, 5,6 mb) opgesteld. De opvallendste maatregelen uit dit plan om het alsmaar kleiner worden van de weidevogelstand te stoppen zijn:

  • een andere inrichting van weidegebied
  • beter waterbeheer
  • het creëren van schuilplekken tegen roofdieren
  • een betere lokalisering
  • bescherming van nesten
  • meer boeren die meedoen aan het weidevogelbeheer

• Landbouwgrond omvormen naar natuur

  Om het Natuurnetwerk Nederland (NNN) te versterken, is tussen 1990 en 2012 ruim 5000 hectare landbouwgrond omgevormd tot natuurterrein. In het nieuwe natuurbeleid is afgesproken dat daar vanaf 2013 nog circa 4500 hectare nieuwe natuur bij komt. Dit zal in het NNN en in de groene contour gaan gebeuren.

  Bovengrond afgraven

  Het omvormen van landbouwgrond tot natuurgebied is niet eenvoudig. Soms zijn er zoveel meststoffen in de bodem opgehoopt, dat de bovengrond moet worden afgegraven. De grond mag niet meer worden bemest en het waterpeil moet omhoog. Gelukkig levert dit wel vaak goede resultaten op. Zo keren soortenrijke vegetaties van schrale graslanden terug; grote natte natuurgebieden worden bijvoorbeeld weer ontdekt door zeldzame moerasvogels, zoals purperreigers.

  Eigen initiatief

  De exacte plekken waar landbouwgrond omgevormd kan worden tot natuur, zijn aangegeven in het natuurbeheerplan. Natuurbeherende organisaties, agrariërs, landgoedeigenaren en andere particulieren kunnen ook op eigen initiatief de natuur realiseren. Heeft u landbouwgrond op een plek waar volgens het natuurbeheerplan het NNN versterkt moet worden? Dan kunt u zelf deze landbouwgrond omvormen tot natuurgebied. U krijgt een financiële compensatie voor eventuele waardedaling van de grond en voor de inrichtingswerkzaamheden. Hiervoor kunt u gebruikmaken van twee subsidieregelingen: de SKNL en de UVAN.

  Voor vragen over subsidie voor functieverandering van landbouw naar natuur en inrichting van natuur kunt u contact opnemen met steunpuntnatuur@provincie-utrecht.nl, telefoon (030) 258 30 33 (maandag tot en met donderdag van 9.00 tot 14.00 uur).

  Informatie over het aanvragen van subsidie vindt u onder het loket op deze website en op  het interprovinciale Subsidiestelsel Natuur en Landschap.

  Bekijk op de website van landgoed Den Treek - Henschoten een filmpje over natuurontwikkeling op landgoed Den Treek bij Leusden.

• Agrarisch natuurbeheer

  Ook buiten natuurgebieden is er veel natuur te vinden. Sloten, bloemrijke slootkanten, heggen, houtwallen en kleine bosjes bieden planten en dieren leefruimte in het agrarisch gebied. Uitgestrekte vochtige graslanden vormen het broedgebied van weidevogels, zoals de grutto en de kievit. Op graanakkers komen karakteristieke akkervogels en akkeronkruiden voor. Voor sommige van deze soorten heeft Nederland een internationale verantwoordelijkheid om zorg te dragen voor het behoud ervan. De ‘groene dooradering’ van het agrarisch gebied in de vorm van slootkanten, houtwallen en dergelijke, is bovendien ook belangrijk voor het functioneren van het Natuurnetwerk Nederland (NNN). En de landschapselementen maken het agrarisch gebied recreatief aantrekkelijker.

  Subsidies agrarisch natuurbeheer

  Gelukkig werken veel agrariërs mee aan de instandhouding van deze natuur- en landschapswaarden. Een eventueel verlies aan agrarische productie en het extra werk vergoedt de provincie met subsidie agrarisch natuurbeheer. De provincie zet subsidies voor agrarisch natuurbeheer gericht in om het NNN te versterken, om natuurwaarden te beschermen die van internationaal belang zijn en om gebieden te versterken met hoge waarden en voldoende mogelijkheden om deze waarden te behouden. Meer over het stelsel voor agrarisch natuurbeheer vindt u in het portaal natuur en landschap op de website van BIJ12. Daar vindt u ook informatie over het aanvragen van subsidie. Kijk daarvoor ook bij de subsidies in ons loket.

• Verdrogingsbestrijding

  De afgelopen vijftig jaar is de grondwaterstand in Nederland op veel plaatsen gedaald met enkele decimeters tot meer dan een meter. Dit leidt tot verdroging van de bodem, wat nadelige gevolgen heeft voor veel planten en dieren die van een hoog waterpeil afhankelijk zijn. Verdroging is daardoor een belangrijke oorzaak van verlies van biodiversiteit.

  Vaak wordt water van elders aangevoerd om de waterstanden op peil te houden. Dit water is meestal van mindere kwaliteit. De natuur lijdt dan schade door de slechte kwaliteit van dit aangevoerde water.

  Oorzaken van de verdroging zijn onder andere de ontwatering voor de landbouw, de snelle afvoer van water in bebouwd gebied en drinkwaterwinning.

  Er is de afgelopen jaren hard gewerkt aan het bestrijden van de verdroging in Utrecht. Op diverse plaatsen zijn sloten en greppels gedempt of  stuwen en dammen geplaatst. Ook zijn diepe waterlopen omgeleid. Vaak zijn er echter ook maatregelen nodig buiten het natuurgebied. Dan moeten we de diverse belangen in het gebied tegen elkaar afwegen, zoals natuur en landbouw. Voorbeelden van uitgevoerde projecten verdrogingsbestrijding zijn: Groot Zandbrink bij Leusden, landgoed Sandenburg in Langbroek en het Armenland Ruwiel bij Wilnis.

  In veel Natura 2000 gebieden heeft het bestrijden van de verdroging topprioriteit. Maar ook in andere natuurterreinen zijn verbeteringen nodig. De waterschappen zijn verantwoordelijk voor het juiste grondwater- en oppervlaktewaterpeil. Dit wordt vastgelegd in watergebiedsplannen en peilbesluiten. Samen met de provincie en natuurbeheerders werken zij aan verdere bestrijding van de verdroging.

Contact

Secretariaat van de afdeling Fysieke Leefomgeving
Telefoon: (030) 258 9011
E-mail: secretariaat.leefomgeving@provincie-utrecht.nl