Natuurbeheer

In het Natuurbeheerplan staat wat de provincie Utrecht wil bereiken met natuur- en landschapsbeheer. En welke subsidies daarvoor zijn. Hieronder vindt u het actuele Natuurbeheerplan en de bijbehorende documenten en kaarten.

• Natuurbeheerplan 2024 (provincie-utrecht.nl)
• Gebiedsbeschrijvingen Natuurbeheerplan 2024 Bijlage 1 (provincie-utrecht.nl)
• Nota van beantwoording zienswijzen Ontwerpbesluit tot wijziging van het Natuurbeheerplan 2023 (provincie-utrecht.nl)
• Besluit tot wijziging van het Natuurbeheerplan 2023 (provincie-utrecht.nl)
• De kaarten die horen bij het natuurbeheerplan staan onder Kaarten Natuurbeheer.

Elk jaar actualiseert de provincie het Natuurbeheerplan. Aanpassingen gaan via een zienswijzeprocedure. Dat betekent dat we eerst een voorlopige versie van het plan schrijven, waarop iedereen commentaar mag geven. Daarna schrijven we het definitieve Natuurbeheerplan. De procedure wordt hieronder toegelicht. Het Natuurbeheerplan is onderdeel van het Subsidiestelsel Natuur- en Landschapsbeheer (SNL).

Doelen natuurbeheer

De doelen van het natuurbeheer verschillen per regio. Hoe dat precies zit, leest u in het Natuurbeheerplan. Kijk in hoofdstuk 3 voor natuurbeheer en in hoofdstuk 4 voor agrarisch natuurbeheer. In bijlage 1 staan beschrijvingen van de regio’s waarin we dit verder toelichten.

Subsidies

In het Natuurbeheerplan staan kaarten waarop u kunt zien welke subsidies er zijn voor natuur- en landschapsbeheer. Er zijn twee soorten subsidies:

1. meerjarige beheersubsidies voor natuurbeheer, agrarisch natuurbeheer en landschapsbeheer;
2. éénmalige subsidies voor omvorming van landbouwgrond naar natuur en het herstellen van bestaande natuur.

Beheertypen

In het Natuurbeheerplan staan beheertypen. Dat zijn verschillende soorten natuur, zoals bijvoorbeeld moeras, vochtige heide of zandverstuiving. In de landelijke Index Natuur en Landschap staat wat we precies bedoelen met die beheertypen. En welke plant- en diersoorten daar voorkomen. Ook vindt u daar de subsidievoorwaarden en subsidiebedragen.

Procedure

Tijdens de terinzagelegging van 31 maart 2023 tot en met 12 mei 2023 konden zienswijzen op het ‘Ontwerpbesluit tot wijziging van het Natuurbeheerplan 2023’ worden ingediend. Op 4 juli 2023 hebben GS het ‘Besluit tot wijziging van het Natuurbeheerplan 2023’ vastgesteld. Het besluit is gepubliceerd op 7 augustus 2023 in het provinciaal blad nummer 2023-9248. De beroepstermijn start op 8 augustus 2023.

De provincie geeft subsidie voor het beheer van natuurterreinen. De voorwaarden en de hoogte van de subsidie hangen af van het type natuur op dat terrein. Deze “beheertypen” staan op de beheertypenkaart van het Natuurbeheerplan. En zijn beschreven in de Index natuur en landschap.

Natuurbeheerders met meer dan 75 hectare natuurterrein kunnen individueel beheersubsidie aanvragen. Dat kan alleen als zij gecertificeerd zijn. Kijk voor informatie over deze certificering op de website van Bij12.

Kleinere beheerders doen hun aanvraag via een collectief. In Utrecht zijn dat:

• Bosgroep Midden Nederland 
• Natuurcollectief Utrecht
• Gebiedscoöperatie Rijn, Vecht en Venen U.A.

Wilt u meer informatie over het aanvragen van een subsidie? Kijk dan op de website van de gezamenlijke provincies BIJ12 en op ons provinciale Loket, pagina natuurbeheer.

Openstellen gesubsidieerde natuurterreinen

Krijgt een grondeigenaar subsidie van de provincie? Dan moet hij het gebied in principe openstellen voor iedereen. Er zijn wel uitzonderingen. Bijvoorbeeld als de natuur heel bijzonder of kwetsbaar is. In de praktijk is meer dan 90 procent van de terreinen opengesteld.

Kennis

Heeft u algemene vragen over het beheer van natuur? Kijk dan op de site www.natuurkennis.nl. Onder downloads vindt u een document met beheerrichtlijnen van de provincie over het beheer van natuurtypen, zoals van verschillende soorten natuurgraslanden.

Nergens in Europa leven zoveel weidevogels als in Nederland. Zo broedt de helft van de Europese grutto’s in Nederland. In de provincie Utrecht liggen een paar belangrijke weidevogelgebieden. In Eemland ligt zelfs één van de beste weidevogelgebieden van heel Nederland! De provincie Utrecht heeft daardoor een (inter)nationale verantwoordelijkheid om de weidevogels te behouden en te beschermen. Boeren, natuurorganisaties en vrijwilligers in Utrecht werken daar hard aan. Toch zijn er nu minder weidevogels dan 30 jaar geleden.

Weidevogelvisie

In 2012 heeft de provincie een Weidevogelvisie (PDF, 2.2 MB) opgesteld. Hierin staat hoe we ervoor zorgen dat we de weidevogels behouden in onze provincie. Een belangrijk uitgangspunt is samenwerking tussen grondgebruikers. Grondgebruikers zijn bijvoorbeeld boeren, maar ook natuurorganisaties. Het is belangrijk dat zij samen afspraken maken. Bijvoorbeeld dat ze pas laat in het jaar maaien, dat zij vogelnesten beschermen tegen vertrapping door vee, dat ze de waterstand verhogen en dat zij grasland tijdelijk onder water zetten.

Om samenwerking te stimuleren geven wij alleen nog subsidies aan collectieven. Dat zijn samenwerkingsverbanden, zoals agrarische natuurverenigingen. Ook geven we alleen subsidie voor weidevogelbeheer op plaatsen waar veel weidevogels broeden. Dat zijn de 'weidevogelkerngebieden'.

Actieplan Weidevogels

In 2018 heeft de provincie een actieplan Weidevogels (PDF, 5.6 MB) opgesteld. De opvallendste maatregelen uit dit plan zijn:

• meer boeren mee laten doen aan het weidevogelbeheer
• een andere inrichting van weidegebied
• beter waterbeheer
• het creëren van schuilplekken tegen roofdieren
• een betere manier van vogels tellen
• bescherming van nesten

Ook in agrarisch gebied is er veel natuur. Denk bijvoorbeeld aan sloten, bloemen langs slootkanten, heggen, houtwallen en kleine bosjes. Die bieden veel planten en dieren een fijne plek om te leven. Weidevogels zoals de grutto en de kievit broeden in uitgestrekte vochtige graslanden. En op graanakkers komen akkervogels en akkeronkruiden voor. Het natuurbeheer in deze landbouwgebieden noemen we ‘agrarisch natuurbeheer’.

In de provincie Utrecht is agrarisch natuurbeheer belangrijk omdat:

• Nederland internationaal de verantwoordelijkheid heeft voor het behoud van bepaalde planten en dieren die juist in agrarische gebieden leven;
• Houtwallen en slootkanten met veel bloemen een soort groene verbinding tussen natuurgebieden vormen;
• Het agrarisch gebied zo aantrekkelijker is voor bezoekers.

Subsidies voor agrarisch natuurbeheer

Gelukkig zijn er veel boeren die mee willen werken aan agrarisch natuurbeheer. Soms hebben ze daardoor minder opbrengst van hun land. Daarvoor kunnen ze dan een vergoeding krijgen van de provincie. Dat is een subsidie voor agrarisch natuurbeheer. Dit is geregeld via de subsidieregeling Agrarisch Natuur- en Landschapsbeheer (ANLb). In 2023 begint een nieuwe subsidieperiode van zes jaar.

In de Visie agrarisch natuurbeheer 2023-2028 (PDF, 4.71MB) staat hoe wij het beleid voor agrarisch natuurbeheer willen gaan invullen. Op de kaarten van het natuurbeheerplan staat waar wij welke soort subsidie beschikbaar stellen.

De Europese Unie betaalt mee aan de subsidies voor agrarisch natuurbeheer vanuit het gemeenschappelijke Plattelands Ontwikkelings Programma (POP). Vanaf 2023 gebeurt dit vanuit een nieuw plattelandsprogramma, met de naam GLB/NSP. GLB staat voor Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (van de Europese Unie). En NSP voor Nationaal Strategisch Plan, de Nederlandse invulling van het GLB. Lees meer over het nieuwe GLB.

Meer informatie over agrarisch natuurbeheer en de subsidies vindt u in het  portaal natuur en landschap op de website van BIJ12. Kijk ook bij de subsidies in ons loket, zoals de subsidie Agrarisch natuur en landschapsbeheer (ANLB) en de subsidie Investeringen agrarisch natuurbeheer (AVP).

In de laatste 50 jaar is het grondwater in Nederland op veel plaatsen gedaald. Op sommige plekken met enkele decimeters, op andere met meer dan een meter. De bodem wordt dus droger. En dat is niet goed voor plant- en diersoorten die veel water nodig hebben. Die soorten verdwijnen. Zo blijven er steeds minder soorten over.

Vaak voeren we water van andere plekken aan om de waterstanden op peil te houden. Maar dit water is meestal van mindere kwaliteit. Ook dat is niet goed voor de natuur.

Wat doen we tegen verdroging in Utrecht?

We werken hard om de verdroging tegen te gaan. We hebben bijvoorbeeld sloten en greppels gedempt, en stuwen en dammen geplaatst. Dat doen we in de Natura 2000-gebieden, maar ook daarbuiten. Voorbeelden van projecten zijn:

• Groot Zandbrink bij Leusden
• landgoed Sandenburg in Langbroek
• het Armenland Ruwiel bij Wilnis

In 2020 hebben we onderzocht wat het resultaat van onze maatregelen is geweest. Daaruit bleek dat we nog niet genoeg doen. Om het probleem met droogte goed op te lossen, moeten we eigenlijk ook buiten het natuurgebied ingrijpen. Dan moeten we de diverse belangen in het gebied tegen elkaar afwegen, zoals natuur en landbouw.

Bij de strijd tegen de verdroging zijn verschillende partijen betrokken: de waterschappen, natuurbeheerders en de provincie. De waterschappen beschrijven hun plannen in watergebiedsplannen en peilbesluiten.