Informatie voor inwoners en bezoekers

De bosgebieden van de Utrechtse Heuvelrug zijn wolvenleefgebieden. Wolven zijn schuwe dieren, over het algemeen ontlopen ze mensen. Wel kunnen wolven hun territorium verdedigen en hun roedel beschermen.  

Het is sowieso, maar in wolvenleefgebieden zeker, belangrijk om op de paden te blijven. Blijf als familie of groep mensen bij elkaar in de buurt, laat kinderen niet te ver vooruit lopen, niet van de paden afwijken en niet achterblijven bij de rest van de groep.  

Kinderen in bosgebieden waar wolven leven

Om de kans op confrontaties tussen wolven, honden en mensen zo klein mogelijk te houden, adviseren experts het volgende:  

• Laat kinderen tot 10 jaar niet alleen het bos ingaan.  
• Zorg er bij voorkeur voor dat kinderen tot 10 jaar in het zicht zijn van een volwassene.  
• Blijf in het bos altijd op de paden en blijf als groep bij elkaar.  
• Voorkom onverwachte situaties waarvan wolven kunnen schrikken, zoals verstoppertje.  
• Vermijd tussen zonsondergang en zonsopgang de bosgebieden waar wolven leven.    

Wonen in bosgebied met kinderen

Als u met jonge kinderen in het bosgebied van de Utrechtse Heuvelrug woont, begrijpen we dat dit voor u als bewoner van het gebied een moeilijke situatie is. Het is dan logischerwijs waarschijnlijk niet mogelijk om de adviezen voor jonge kinderen in het bosgebied te volgen. Wees binnen uw mogelijkheden extra alert, probeer zoveel mogelijk de bovenstaande adviezen te volgen en kinderen in het bosgebied altijd dichtbij en in het zicht te houden.  

Kinderen naar school door het bosgebied

Gaat uw kind naar school en gaat de kortste route door een bos op de Utrechtse Heuvelrug? Kies als het mogelijk is, dan voor een langere route buiten het bosgebied.  

Is dat voor uw kind geen optie? Zorg er dan voor dat uw kind in een groep naar school gaat. Is uw kind jonger dan 10 jaar? Zorg er dan voor dat uw kind onder begeleiding van een volwassene naar school gaat. Wees extra alert. Houd de kinderen dichtbij en altijd in het zicht.  

Scholen, BSO’s en kinderopvang in de buurt van het bosgebied

Het advies is om bij scholen, BSO’s en kinderopvang in (de buurt van) het bosgebied alert te zijn en voorzorgsmaatregelen in acht te nemen. Houd de kinderen dichtbij en altijd in het zicht.

Hou zicht op kinderen tot circa 10 jaar. Bij meerdere kinderen, stel groepjes van minimaal 4 kinderen samen die bij elkaar moeten blijven. Voorkom onverwachte situaties waarvan wolven kunnen schrikken, zoals verstoppertje. Het organiseren van droppings en speurtochten in wolvenleefgebieden wordt afgeraden vanwege het advies om op de paden te blijven en om onverwachte situaties voor wolven te voorkomen. Vermijd tussen zonsondergang en zonsopgang de bosgebieden waar wolven leven.  

In alle bovenstaande situaties geldt het advies: Ziet u een wolf? Volg dan de richtlijnen. 

Voor meer informatie over de situatie in specifieke bosgebieden, kunt u de website van de gemeente raadplegen of contact met de gemeente opnemen.

Omdat honden genetisch verwant zijn aan wolven, kan de wolf een hond als bedreiging zien. Zeker in de lente en zomer, wanneer wolven welpen krijgen en deze willen beschermen. Het aanlijnen van honden verkleint de risico’s op confrontaties tussen mens, wolf en hond aanzienlijk. Een naderende wolf ziet hond en eigenaar dan als één geheel, wat de kans op een confrontatie volgens wolvenexperts aanzienlijk verkleint.

Voor alle bosgebieden grenzend aan de Leusderheide, de kern van het wolvenleefgebied op de Utrechtse Heuvelrug, geldt daarom tussen 15 maart en 15 september 2025 een aanlijnplicht voor honden.  

Het unanieme advies van meerdere wolvenexperts is dat zij de aanlijnplicht zien als een manier om incidenten tussen mens, wolf en hond te minimaliseren. Ook helpt het om mensen veiliger met hun hond te laten wandelen.  

Advies op gehele Utrechtse Heuvelrug  

Voor alle andere (bos)gebieden in de provincie Utrecht waar je met de hond los mag lopen geldt geen aanlijnplicht maar een aanlijnadvies. Dit is niet alleen om incidenten met wolven te voorkomen, maar ook om de natuur in het broedseizoen een handje te helpen. Veel dieren zijn juist dan extra kwetsbaar en gevoelig voor verstoring. Ze kunnen vluchten wanneer ze schrikken van lawaai, een loslopende hond of wandelaar buiten het pad. Zeker honden worden als zeer bedreigend ervaren. Het is belangrijk dieren in deze periode rust te geven om hun jongen groot te brengen.  Meer en gedetailleerde informatie over de aanlijnplicht is te vinden op de website van de provincie Utrecht.

Aanvullend advies voor wandelaars met een hond  

• Houd in de gaten of er een aanlijnplicht geldt in het gebied waar je wandelt.  
• Houd je je niet aan de aanlijnplicht, wees je ervan bewust dat je dan een boete riskeert.  
• Wandel met een lijn van maximaal 10 meter lang. Zo heeft de hond voldoende bewegingsvrijheid, maar blijft toch dichtbij genoeg.  
• Voor bosgebieden in de provincie Utrecht zonder aanlijnplicht, de zogenaamde losloopgebieden, geldt een aanlijnadvies.  

Hondenuitlaatservice

Heeft u een hondenuitlaatservice en laat u honden uit in wolvenleefgebied in de bossen van de Utrechtse Heuvelrug? Zorg ervoor dat de honden kort aangelijnd zijn. De kans dat een wolf u benadert is iets groter in het bijzijn van een hond. Dit komt doordat de wolf in een hond een sociale partner kan zien of een concurrent. Door uw hond of honden kort aan te lijnen, houd u de kans op contact tussen hond(en) en wolf zo klein mogelijk. 

In bovenstaande situaties geldt verder het advies: Ziet u een wolf? Volg dan de richtlijnen. 

Het is nog steeds mogelijk om paard te rijden in de natuur- en bosgebieden. Verdiep u voor u aan uw rit begint in de richtlijnen wat u moet doen als u een wolf tegenkomt. Als u een wolf tegenkomt met uw paard is het belangrijkste is om niet in paniek te raken. Blijf rustig, draaf of galoppeer niet weg.  Plaats het paard met het hoofd naar de wolf, zodat het paard de wolf kan zien.

Als u met meerdere personen te paard bent, kunt u de volgende adviezen volgen:

• Plaats de paarden naast elkaar, met hun hoofd naar de wolven.
• Als de wolf niet weggaat, stapt u langzaam met uw paard langs de wolven.  
• Klap niet in uw handen en zwaai niet met uw armen, om uw paard niet te laten schrikken.    
• Volg de wolf niet, ook niet om foto’s te maken. Een wolf zal zich verdedigen als hij het gevoel heeft in het nauw te worden gedreven.    
• Het is beter om geen honden mee te nemen op een buitenrit in gebieden waar wolven leven, zoals de Utrechtse Heuvelrug.
• Indien er toch een hond aanwezig is: Houd de hond aangelijnd en dichtbij uzelf en uw paard.    

In een gebied waar wolven leven kan het gebeuren dat u op de fiets een wolf tegenkomt. Vindt u het spannend om te fietsen in een bos waar wolven leven? Neem dan een fluitje mee waarop u hard kunt blazen zodra u een wolf ziet. Een wolf zal hiervan schrikken en u verder met rust laten.

• Volg de volgende richtlijnen als u op de fiets een wolf tegenkomt:  
• Houd u aan de regels die gelden in het bosgebied.  
• Zorg voor goede verlichting.  
• Vermijd tussen zonsondergang en zonsopgang de bosgebieden waar wolven leven.  
• Komt u een wolf tegen? Blijf rustig. Ren, fiets of rijd niet hard weg, maar beweeg rustig van de wolf af.  
• Praat met duidelijke stem en houd overzicht.  
• Loop met fiets en al rustig achteruit, weg van de wolf en probeer afstand te creëren. Zodra dat weer kan, fiets rustig door of terug.  
• Komt de wolf dichterbij dan 30 meter of verdwijnt deze niet vanzelf? Plaats uw fiets tussen uzelf en de wolf als nodig is. Maak uzelf groot, maak gebaren en/of lawaai.  
• Fiets rustig door/terug als de gelegenheid zich weer voordoet.  

In de bosgebieden van de gemeenten op de Utrechtse Heuvelrug bevinden zich diverse horecagelegenheden en bedrijven. Daarnaast vinden er regelmatig georganiseerde evenementen plaats. Ook hierbij geldt al u de bosgebieden ingaat: blijf alert en ziet u een wolf? Volg dan de richtlijnen. 

Bereikbaarheid horeca en bedrijven

Bedrijven en horeca zijn open en bereikbaar in het bosgebied op de Utrechtse Heuvelrug waar het advies geldt om er niet met jonge kinderen en honden te komen. U bent daar dan uiteraard ook erg welkom. Wolvenexperts geven aan dat van nature de kans heel gering is dat wolven dichtbij bijvoorbeeld een restaurant zullen komen waar mensen zijn. 

Het advies is om bij bezoek met kleine kinderen aan bedrijven en horeca in het bosgebied alert te zijn. Het advies om honden aan te lijnen geldt ook rond horecagelegenheden en bedrijven. Voor meer informatie over de situatie in specifieke bosgebieden, raadpleeg de website van de betreffende gemeente of neem contact met hen op. 

Evenementen in het bos

Als u organisator of deelnemer bent van een evenement in het bosgebied van de Utrechtse Heuvelrug kunt u het beste contact opnemen met de gemeente. U kunt bij de gemeente navragen of een evenement doorgang kan vinden of dat aanpassingen wellicht verstandig zijn. Wolvendeskundigen geven aan dat wolven van nature niet snel groepen mensen zullen benaderen. Toch zijn er in de afgelopen zomer voorbeelden geweest waarbij wolven in de buurt van groepjes mensen zijn gekomen, waaronder hardlopers of mensen op een mountainbike. Op basis van het advies van de experts en de informatie over de incidenten is er geen garantie dat er geen nieuwe incidenten zullen plaatsvinden op de Utrechtse Heuvelrug. Het is als organisator verstandig om te overleggen met de gemeente of een evenement doorgang kan hebben.

Wat moet u doen na een aanrijding met een wolf?

Sinds 2023 wonen er weer wolven op de Utrechtse Heuvelrug. In 2024 zijn er zelfs welpjes geboren. Van oudsher heeft de wolf een slecht imago. In verhalen en vertellingen, zoals Roodkapje, is de wolf vaak de boosdoener. Maar klopt dat eigenlijk wel? 

Lespakket voor basisscholen 

Het Instituut voor Natuureducatie (IVN) heeft op verzoek van de provincie Utrecht een lespakket voor de groepen 5 – 8 over wolven in de provincie Utrecht opgesteld. De lessen over de wolf zijn voor leerkrachten van scholen in het wolvenleefgebied.

Het lespakket bestaat uit: 

• een uitgebreide lesbrief voor leerkrachten;
• een kennisfilmpje over de wolf;
• drie uitgewerkte opdrachten (los van elkaar uit te voeren);
• bijbehorende werkbladen.  

Met het IVN-lespakket leren leerlingen de wolf kennen: van bijzondere kenmerken, zijn leefgebied en zijn rol in de natuur tot zijn imago. Scholen kunnen zich ook aanmelden voor een gastles over de wolf.

Het lespakket ‘De Wolf’ en de gastlessen zijn aan te vragen via de website van IVN Utrecht. 

Zowel aan het downloaden van het IVN-lespakket als het aanvragen van een gastles zijn geen kosten voor de scholen verbonden.

E-learning

Voor ieder ander die ook graag meer willen leren en weten over wolven, heeft IVN een e-learning opgesteld. In deze online cursus wordt uitgebreid kennisgemaakt met de wolf als dier, over de wolf in zijn omgeving en over de wolf in Nederland.

De e-learning is te vinden op de website van IVN Nederland.