Maatregelpakketten Utrechts Programma Landelijk Gebied

In dit pakket zijn vier gebieden opgenomen die aansluiten bij de groene scheggen en linten van Utrecht. Dit zijn vier gebieden uit de Groen Groei Mee-strategie: Hollandsche IJssel, Zuidelijke Eemvallei, Kromme Lijn Linielandschap en Noorderpark. Daarnaast bevat dit pakket een maatregel voor het ecologisch beheer van (levendige) boerensloten in de hele provincie. Dit zorgt voor een sterke uitbreiding van de fijnmazige groenblauwe dooradering van het hele landelijk gebied ten behoeve van biodiversiteit, ecologische waterkwaliteit (Kaderrichtlijn Water), klimaatadaptatie en -mitigatie. 

‘Groenblauwe linten en scheggen en boerensloten’ is sterk gericht op de groenblauwe dooradering van de provincie Utrecht met stevige bijdragen aan de natuur-, water- en klimaatdoelen. In de gebieden worden robuuste groenblauwe linten en scheggen ontwikkeld, door het landelijk gebied en tussen stad en land. De levendige boerensloten zorgen voor een fijnmazigere groenblauwe dooradering.

Het pakket Veenweiden bevat maatregelen voor de veenweiden in het westelijk deel van Utrecht en de Eemvallei, die ervoor zorgen dat de zomergrondwaterstand in de veenweidengebieden omhooggaat. Daar horen ook maatregelen bij die ervoor zorgen dat er in de winter en in het voorjaar meer water wordt vastgehouden. Daarnaast gaat het om ondersteunende initiatieven die nodig zijn om de genoemde maatregelen goed te laten functioneren en die er goed mee gecombineerd kunnen worden, zoals maatregelen gericht op weidevogels. 

Het grootste deel van deze maatregelen komt voort uit de doelen voor de veenweiden uit het Klimaatakkoord en moeten in 2030 zijn genomen. Ze staan beschreven in de Regionale Veenweidenstrategie Utrechtse Veenweiden (2022) en zijn verder uitgewerkt in het Uitvoeringsprogramma Regionale Veenweidenstrategie Utrechtse Veenweiden (2022).

Het maatregelpakket Landbouw is samengesteld om op korte termijn resultaat te boeken op de UPLG-doelen in de hele provincie. Hiermee kunnen agrariërs snel aan de slag om hun bedrijfsvoering te verduurzamen en een aantal belangrijke emissies te reduceren zoals ammoniak, nutriënten uit- en afspoeling en broeikasgassen. Hiermee draagt dit pakket ook bij aan de overige maatregelpakketten. De basis vormt het stimuleren van duurzaam ondernemerschap en ‘doelsturing’. Om deze verduurzaming mogelijk te maken, wordt uitgegaan uit van een integraal pakket aan activiteiten, bestaande uit: 

• Utrechtse Monitor Duurzame Landbouw
• Voer- en managementmaatregelen
• Advies op maat; Duurzaam Bedrijfsplan 
• Een-loketfunctie agrarische ondernemers      

In aanvulling hierop ondersteunen wij het Fieldlab Groene Hart, het Fieldlab Foodvalley Waardeert en de Pilot Utrechtse Waarden. Deze richten zich ook op de inzet van technische maatregelen, inclusief het meten van de emissies met sensoren. Deze systemen worden als onmisbaar gezien om op korte termijn de maatschappelijke doelen, zoals emissiereductie van stikstof, methaan en fijnstof en verbetering van de bodem- waterkwaliteit en dierenwelzijn te kunnen realiseren. Ten opzichte van het pakket van juli 2023 zijn de maatregelen Agroforestry en Vezelteelt toegevoegd. 

Het vierde maatregelpakket heeft betrekking op vijf van de negen Natura 2000-gebieden: Zouweboezem; Uiterwaarden Lek; Binnenveld; Kolland, Oud Kolland & Overlangbroek en Noorderpark. De aanvraag voor kosten voor maatregelen in de vier overige stikstofgevoelige Natura 2000-gebieden (Botshol; het Utrechtse deel van de Rijntakken; Lingegebied & Diefdijk Zuid en van de Nieuwkoopse Plassen: Schraallanden langs de Meije) worden aangevraagd via Programma Natuur fase 2. Daarnaast bevat het ook een initiatief dat zich richt op bronmaatregelen om de stikstofdepositie te verlagen in alle Natura 2000-gebieden. 

De basis van de maatregelen voor de ‘Natura 2000-gebieden en overgangszones’ zijn de natuurdoelanalyses van 2022 en 2023, en de adviezen van de Ecologische Autoriteit over deze natuurdoelanalyses. Voorbeelden van zulke maatregelen zijn: uitbreiden van habitat, het verbinden van een Natura 2000-gebied met een nabij gelegen bos of hydrologisch onderzoek en bijbehorende maatregelen. De maatregelen die in dit pakket zijn opgenomen zullen voornamelijk buiten de begrenzingen van de Natura 2000-gebieden uitgevoerd worden en kunnen binnen het tijdbestek van de financiering (2024 – 2027) worden uitgevoerd. Samengevat richten de maatregelen in dit pakket zich op:

• Functieverandering en -aanpassing
• Hydrologie
• Bronmaatregelen stikstof.

De basis voor ‘Heuvelrug en flanken’ is beschreven in het Ambitiedocument Blauwe Agenda. Een deel van de maatregelen uit deze agenda is in dit pakket opgenomen. Het doel van de Blauwe Agenda is om het watersysteem van de Utrechtse Heuvelrug meer robuust te maken om alle functies beter te kunnen laten profiteren van de grote zoetwatervoorraad, en om de effecten van klimaatverandering zoveel mogelijk op te kunnen vangen. Door meer water te infiltreren en vast te houden wordt de beschikbaarheid van water voor alle functies vergroot en de gevolgen van wateroverlast beperkt. Op de lage flanken wordt toegewerkt naar een robuuster en toekomstbestendig watersysteem door hydrologische ontvlechting. Dat wil zeggen dat het landgebruik zodanig aangepast wordt dat grotere eenheden met eenzelfde peil ontstaan, en de natuur beter van water van de juiste kwaliteit kan worden voorzien. 

In samenhang hiermee worden pilots opgestart. Dit om te verkennen hoe een robuuster water- en bodemsysteem op een goede manier kan samengaan met - en perspectief kan bieden voor - het landbouwkundig gebruik. Ook wordt er ruimte gemaakt voor groenblauwe dooradering om de potentie van het kwelwater voor biodiversiteit beter te benutten, en de doelen ‘overig water’ dichterbij te brengen. Daarnaast ontstaat hierdoor een leef-, foerageer- en broedgebied voor vele doelsoorten uit de Vogel- en Habitatrichtlijn. Dit alles leidt tot een groenblauw dooraderd gebied met vochtige (broek)bossen, schone sloten, waardevolle landschapselementen en een watersysteem waarbij de Utrechtse Heuvelrug weer functioneert als een spons. 

Naast het herstel van het bodem en watersysteem wordt in dit pakket ook ingezet op herstel van het bestaande bos op de Heuvelrug. Op de flanken en aan de voet van de Heuvelrug wordt ingezet op de aanleg van nieuw bos buiten het Natuurnetwerk. Hiermee wordt de biodiversiteit in het landelijk gebied vergroot en wordt bijgedragen aan de klimaatdoelen.

‘Beekdalen’ richt zich op de beken en beekdalen. Binnen het onderdeel ‘Beken’ heeft dit pakket maatregelen opgenomen die bijdragen aan een natuurlijk beekherstel voor de volgende beektrajecten: Moorsterbeek, Heiligerbeek, Lunterse beek en toevoerbeken. De maatregelen voor deze beken komen uit diverse beekherstel uitvoeringsprogramma’s. Ze zijn daarmee concreet en kunnen snel uitgevoerd worden. 

Binnen het onderdeel ‘Beekdalen’ wordt er aandacht besteed aan de kwaliteit en kwantiteit van water. Voor waterkwaliteit zijn er maatregelen opgenomen om met verschillende landgebruikers in het stroomgebied te kunnen werken aan verbetering van de waterkwaliteit. In relatie tot waterkwantiteit gaat het erom in de beken een meer natuurlijke waterverdeling over het jaar te bewerkstellingen. Hiervoor moet de watertoevoer vanuit de percelen van het stroomgebied vertraagd worden door slootbodems te verhogen, meer vegetatie in de sloten toe te staan en kleinschalige waterberging in te richten. De wens is om hiervoor een digitaal systeem te ontwikkelen waarmee inzicht en aanpak kan worden bepaald voor watergangen die te veel draineren en water te veel en te snel afvoeren naar de beken, waarmee ook kleinschalige waterberging gerealiseerd kan worden.