Wind

Zonne-energie wordt alleen opgewekt als de zon schijnt. Als het bewolkt is of donker, wekken zonnepanelen weinig tot geen energie op. Dat zijn de momenten waarop windturbines doorgaans juist relatief veel energie opwekken. Zonne- en windenergie vullen elkaar dus goed aan. Dat is belangrijk, want we willen ervoor zorgen dat er in alle seizoenen en op alle tijdstippen voldoende duurzame elektriciteit is.

File op het elektriciteitsnet

Ook voor het elektriciteitsnet is het van belang dat duurzame energie verspreid over de dag wordt opgewekt. Zo voorkomen we file op het elektriciteitsnet. Deze file wordt ook 'netcongestie' genoemd. Het is net als bij een snelweg waar een file ontstaat wanneer heel veel auto’s tegelijkertijd de weg opgaan. De draagkracht van het stroomnetwerk kan het niet aan als alle duurzame energie alleen wordt opgewekt op het moment dat de zon schijnt. We kunnen dus meer duurzame energie transporteren over hetzelfde elektriciteitsnet als we ook gebruik maken van windenergie. Er zijn wel mogelijkheden om energie op te slaan (en die ontwikkelen zich heel snel), maar voorlopig is dit nog niet voldoende om ons te kunnen beperken tot zonne-energie.

Voor het elektriciteitsnet is windenergie gunstig. Windturbines hebben een hogere opbrengst dan zonnepanelen omdat ze meer uren op vol vermogen energie leveren. Een windturbine kan met dezelfde netwerkaansluiting drie keer zoveel energie opwekken. Dat maakt dat er met windenergie minder opweklocaties nodig zijn om aan de doelstellingen voor duurzame opwek te voldoen. De netbeheerders zorgen ervoor dat er vóór 2030 genoeg capaciteit beschikbaar is op het stroomnet voor alle plannen voor duurzame energie die gemaakt zijn door de RES-regio's. 

Betaalbare energie

Windturbines zijn daarnaast ook belangrijk om duurzame elektriciteit betaalbaar te houden. Het opwekken van windenergie is per kWh goedkoper dan het opwekken van zonne-energie. Moderne windturbines (zoals de turbines van 241 meter die als referentie gebruikt worden in het onderzoek) kunnen in de provincie Utrecht jaarlijks meer dan 20 GWh elektriciteit per stuk opwekken (genoeg voor circa 6.000 huishoudens). Om evenveel op te wekken als één zo’n windturbine is er ongeveer 20 hectare aan zonnepanelen nodig. Dat zijn 30 voetbalvelden.

Er zijn veel vormen van hernieuwbare energie nodig om de klimaatdoelstellingen te halen. Hieronder leest u daar meer over. Deze technieken zijn wel bruikbaar, maar leveren (nog) niet voldoende op. Het blijft nodig om in te zetten op windturbines.

Andere of kleine windturbines

Kleine of alternatieve windturbines (zoals windwokkels of verticale windturbines) zijn geen realistisch alternatief voor windturbines omdat de hoeveelheid elektriciteit die hiermee kan worden opgewekt zeer beperkt is. Bovendien is de kostprijs van elektriciteit per kilowattuur bij deze kleine en alternatieve windturbines hoger dan bij grote moderne windturbines.

Geothermie, biogas, waterkracht, restwarmte

Andere alternatieven die ook een bijdrage kunnen leveren aan de opgave voor duurzame energie zijn bijvoorbeeld geothermie, biogas, waterkracht en het benutten van restwarmte in warmtenetten. Dit zijn alleen geen energiebronnen die voldoende energie opleveren om windenergie overbodig te maken. Ultradiepe geothermie is niet overal mogelijk en de productie van biogas is beperkt door de hoeveelheid grondstoffen die duurzaam ingezet kunnen worden.

Kernenergie

Ook kernenergie vormt geen alternatief voor de doelstellingen voor 2030. Dat komt door de lange voorbereidings- en bouwtijd van kerncentrales. Dit geldt des te meer voor vormen van kernenergie die op dit moment nog niet commercieel op grote schaal worden toegepast, zoals thoriumreactoren en kleine modulaire reactoren (SMR). Op de langere termijn zou kernenergie wel een grotere rol in de energievoorziening kunnen innemen. Maar op basis van landelijke en provinciale besluitvorming is op dit moment nog niet te verwachten dat het aandeel van kernenergie in de toekomst zo groot zal zijn dat de ontwikkeling van windenergie op land voor 2030 overbodig is.

Landelijk moet er in 2030 84 terawattuur (TWh) duurzame energie worden opgewekt. Dat is afgesproken in het Klimaatakkoord 2019. Die doelstelling wordt grotendeels ingevuld met windturbines die in zee staan. In 2030 zal ongeveer 75 procent van ons huidige elektriciteitsverbruik afkomstig zijn van windturbines op zee. De Noordzee, die toch al zeer intensief gebruikt wordt, raakt dus al aardig vol met windturbines.

Wind op land is daarom ook nog nodig om de doelstelling uit het Klimaatakkoord te halen. En daaraan moet ook de provincie Utrecht een steentje bijdragen. In de Regionale Energie Strategieën is afgesproken om in de provincie Utrecht voor 2030 2,4 TWh duurzame energie op te wekken via zonne-energie op daken en op land, en via windenergie op land.

Geluid

Het geluid dat windturbines maken wordt vooral veroorzaakt door de wieken. De hoeveelheid geluid is afhankelijk van de lengte van de wieken, de draaisnelheid en de vorm. Het geluid van de generator, de dynamo, die wordt aangedreven door de wieken is bij moderne turbines beperkt, Afhankelijk van de windsnelheid en de richting is het geluid harder of zachter. Dit geluid zal, als de wieken draaien, altijd rond een bepaalde waarde blijven. De windrichting ‘draagt’ het geluid verder weg. Er zitten geen kortstondige pieken in met een grote toename van geluid, zoals bijvoorbeeld bij het dichtvallen van een laadklep.

Normen voor geluid

Er zijn normen opgesteld hoe hard geluid maximaal mag zijn op de gevel van een woning. De norm voor windturbines was maximaal gemiddeld 47 dB gedurende de hele dag en specifiek in de nacht 41 dB. Dat gemiddelde wordt alleen berekend over de uren dat de wieken draaien, dus stilstand verlaagt een gemiddelde niet. Op dit moment wordt door de Rijksoverheid gewerkt aan nieuwe normen. Zodra die bekend en vastgesteld zijn, gelden die ook voor de provincie Utrecht.

Lokale overheden (bijvoorbeeld gemeenten) kunnen ook eigen normen hanteren die op een specifieke locatie van toepassing zijn. Lees ook ‘Landelijke en lokale normen’ op PlanMER windenergie.

Slagschaduw

Slagschaduw is het effect dat ontstaat wanneer de wieken van een windturbine schaduw veroorzaken. Vooral als deze schaduw op huizen valt, kan dit als hinderlijk worden ervaren. Slagschaduw ontstaat als voldaan wordt aan de volgende omstandigheden: De windturbine moet in bedrijf zijn, de schaduw moet de gevel daadwerkelijk kunnen bereiken (er mogen dan geen obstakels zijn zoals bomen of gebouwen) en de zon moet fel genoeg schijnen. Verder moet het blad van de windturbine minimaal 20 procent van de zonneschijf (de zon zoals u die aan de hemel ziet) afdekken. Bij een lager percentage is er geen bewegende schaduw meer waar te nemen.

Wanneer er sprake is van een concreet windproject op een specifieke locatie moet de initiatiefnemer ervoor zorgen dat de slagschaduw volgens de geldende normen beperkt wordt.

Landelijke en lokale normen

De overheid werkt aan nieuwe landelijke normen voor windenergie (voor onder meer geluid, slagschaduw, lichtschittering en externe veiligheid) omdat de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State in 2021 de tot dan toe geldende normen buiten toepassing heeft verklaard. Het spreekt voor zich dat de landelijke normen bepalend zijn. Mochten er nog geen nieuwe windturbinebepalingen van kracht zijn op het moment dat de provincie moet besluiten over een nieuw windpark, dan zal de provincie lokale normen stellen. De lokale normen moet de provincie dan motiveren.

Lokale normen

Als zij daar een goede reden voor hebben, kunnen lokale overheden (bijvoorbeeld gemeenten) ook eigen normen hanteren die op een specifieke locatie van toepassing zijn. Er zijn al enkele gevallen bekend van gemeenten die dat gedaan hebben.

Er zijn regels voor het plaatsen van windturbines. Deze regels zorgen ervoor dat windturbines zo min mogelijk overlast veroorzaken en schade toebrengen aan de natuur. De Wet natuurbescherming is van toepassing op windturbineparken. Meer daarover leest u op de pagina Windturbineparken en de Wet natuurbescherming. Daarnaast moet er rekening worden gehouden met aanwezige natuurgebieden. In de provinciale Omgevingsvisie en Omgevingsverordening wordt opgenomen met welke kaders rekening moet worden gehouden bij het plaatsen van windturbines.

Als er concrete plannen zijn voor een concreet windproject moet altijd nader ecologisch onderzoek worden uitgevoerd, inclusief veldbezoeken en berekeningen van aanvaringskansen met vogels en vleermuizen.

Natura2000 en ganzenrustgebieden

Natura 2000-gebieden en ganzenrustgebieden hebben in de (interim) Omgevingsverordening provincie Utrecht een beschermde status. Het is niet mogelijk om in deze gebieden windturbines te plaatsen. Daarnaast wordt ook gekeken of ‘ingrepen’ (bijvoorbeeld het plaatsen van windturbines) buiten het Natura 2000-gebied negatieve effecten kunnen hebben op beschermde soorten in het Natura 2000-gebied.

Natuurnetwerk Nederland en weidevogelkerngebieden

In het Natuurnetwerk Nederland (NNN) en weidevogelkerngebieden is de ontwikkeling van windenergie niet geheel uitgesloten. Er gelden echter wel (strenge) voorwaarden, omdat het doel is om in deze gebieden specifieke natuurwaarden, cultuurhistorische waarden en/of recreatieve waarden te behouden en te versterken. Inpassing van windenergie in dergelijke gebieden is complex en niet altijd mogelijk.