Windenergie

Om de gemeenten te helpen om hun aandeel in de RES-doelstellingen te halen, heeft de provincie een grondig en onafhankelijk onderzoek (een planMER laten uitvoeren naar de milieueffecten van windmolens voor verschillende onderzoeksgebieden. Ook heeft de provincie advies gevraagd aan een burgerforum; onder de inwoners is gepeild wat zij belangrijk vinden over het mogelijk maken van windmolens.

De resultaten van deze onderzoeken hebben ertoe geleid dat de provincie op 9 januari 2024 27 gebieden in de provincie heeft aangemerkt als meest kansrijk voor windenergie: kaart meest kansrijke gebieden. Daarbij is ook gekeken naar de haalbaarheid van aansluiting op het elektriciteitsnet en de mogelijkheden voor lokaal eigendom. Welke gebieden dat zijn is terug te vinden in de Onderbouwing meest kansrijke gebieden. Niet alle meest kansrijke gebieden zijn nodig om de RES-doelstellingen te halen.

Alle onderzoeken zijn samen met de meest kansrijke gebieden aangeboden aan gemeenten. Zij kunnen de informatie gebruiken om in de periode tot half 2024 zelf locaties te kiezen voor wind- en/of zonne-energie. Op het moment dat er concrete initiatieven zijn voor windprojecten, worden de gebruikelijke inspraakprocedures gevolgd. U krijgt dan nog alle gelegenheid om uw mening te geven over dat concrete project.

Bij het afwegen van de meest kansrijke gebieden heeft de provincie eerst gekeken naar de gebieden waar de gemeenten via een besluit een voorkeur voor hebben uitgesproken. Deze zijn allemaal als meest kansrijk aangemerkt. Daarnaast zijn overige gebieden zorgvuldig geselecteerd op basis van de resultaten van het milieuonderzoek (het planMER) en aanvullende criteria zoals de mogelijkheid van een netaansluiting en de landelijke ontwerpnormen. Voor de selectie is hierbij gebruik gemaakt van het advies van het burgerforum.

Multi Criteria Analyse

Na uitvoering van het milieuonderzoek zijn de resultaten geanalyseerd met behulp van een zogeheten Multi Criteria Analyse. Dat is een analyse, waarbij de scores op bepaalde criteria in punten worden omgezet, zodat er objectief vergeleken en opgeteld kan worden. De milieuthema’s, die in het advies van het burgerforum een hoge prioriteit hebben gekregen, hebben daarbij zwaarder gewogen dan de andere milieuthema’s. Het belangrijkste advies van het burgerforum was bijvoorbeeld om te zorgen voor zo weinig mogelijk overlast voor mensen. De score op het milieuthema ‘leefomgeving’ kreeg hierdoor bijvoorbeeld het hoogste percentage van 45 procent.

De gebieden die hoog scoorden, zijn extra gecheckt om te zien of ze voldoen aan landelijke normen. En of ze aangesloten kunnen worden op het elektriciteitsnet en of er mogelijkheden zijn voor lokaal eigendom. Daarna is nog gekeken of er gebieden waren die goed scoorden op de mogelijkheden van clustering en plaatsing langs infrastructuur en bij bedrijventerreinen. Ook dat was benadrukt in het advies van het burgerforum. En het was het resultaat van de input van de RES-regio’s. Daarnaast is nog gekeken of de hoog scorende gebieden niet botsten met andere belangrijke beleidsgebieden van de provincie, zoals cultuurhistorie, ecologie of woningbouw.

Het vaststellen van de meest kansrijke gebieden voor windenergie komt uit het Klimaatakkoord dat in 2015 in Parijs. Een overzicht van de stappen:

Vervolg

Medio 2024 gaat de provincie samen met alle gemeenten kijken of de RES-regio's op koers liggen om de RES-doelstellingen te halen vóór 2030. Mocht dat niet zo zijn, dan zal de provincie voor het aanvullende deel zelf in die regio gebiedsprocessen starten om windenergie mogelijk te maken binnen één of meer van de meest kansrijke gebieden. Dat mag, want de provincie is bevoegd gezag voor grote windmolens. Als het nodig is om zelf gebiedsprocessen te starten, dan wil de provincie hierbij nauw samenwerken met de betreffende gemeente(n). De provincie zal terughoudend zijn met het mogelijk maken van windprojecten in gemeenten, die zelf al actief bezig zijn met windenergie.

Als het er op aankomt dat de provincie projectbesluiten moet nemen, kijkt de provincie alleen naar de meest kansrijke gebieden. De provincie houdt daarbij ook rekening met de uitgangspunten die in RES-verband zijn afgesproken in de RES 1.0.

De provincie Utrecht vindt het belangrijk dat iedereen kan meeprofiteren in de energietransitie. Daarom stimuleert de provincie lokaal eigenaarschap in windenergieprojecten. Bijvoorbeeld in de vorm van energiecoöperaties en energiecollectieven. Dat doen we onder andere door te helpen bij participatietrajecten en met subsidies. Kijk voor meer informatie op Energietransitieutrecht.nl.

Daarnaast zal de provincie in de eerste helft van 2024 een Beleidskader Lokaal Eigendom en Participatie opstellen. Dit Beleidskader geldt in eerste instantie voor de locaties, waar de provincie gebiedsprocessen zal starten om windenergie mogelijk te maken. Gemeenten die zelf met windenergie-initiatieven aan de slag zijn, vragen we dan om hier ook rekening mee te houden. Wanneer een gemeente de bevoegdheid voor het mogelijk maken van windturbines overneemt van de provincie, gaat de provincie na of de gemeente dit voldoende oppakt in de ontwikkeling.

Zonne-energie wordt alleen opgewekt als de zon schijnt. Als het bewolkt is of donker, wekken zonnepanelen weinig tot geen energie op. Dat zijn de momenten, waarop windturbines meestal juist relatief veel energie opwekken. Zonne- en windenergie vullen elkaar dus goed aan. Dat is belangrijk, want we willen ervoor zorgen dat er in alle seizoenen en op alle tijdstippen voldoende duurzame elektriciteit is.

File op het elektriciteitsnet 

Ook voor het elektriciteitsnet is het belangrijk, dat duurzame energie verspreid over de dag wordt opgewekt. Zo voorkomen we file op het elektriciteitsnet. Het is net als bij een file op een snelweg als heel veel auto’s tegelijkertijd de weg opgaan. De capaciteit van het stroomnetwerk kan het niet aan als alle duurzame energie alleen wordt opgewekt op het moment dat de zon schijnt. We kunnen dus meer duurzame energie transporteren over hetzelfde elektriciteitsnet als we ook gebruik maken van windenergie. Er zijn wel mogelijkheden om energie op te slaan (en die ontwikkelen zich heel snel), maar voorlopig is dit nog niet voldoende om ons te kunnen beperken tot zonne-energie.

Volgens Stedin zijn eventuele windturbines, die in de gebieden die aangemerkt zijn als meest kansrijk voor windenergie, in principe aansluitbaar.

Betaalbare energie 

Windturbines zijn daarnaast ook belangrijk om duurzame elektriciteit betaalbaar te houden. Het opwekken van windenergie is per kWh goedkoper dan het opwekken van zonne-energie. Moderne windturbines (zoals de turbines van 241 meter, die als referentie gebruikt worden in het onderzoek) kunnen in de provincie Utrecht jaarlijks meer dan 20 GWh elektriciteit per stuk opwekken (genoeg voor circa 6.000 huishoudens). Om evenveel op te wekken als één zo’n windturbine is er ongeveer 20 hectare aan zonnepanelen nodig. Dat zijn 30 voetbalvelden. 

Landelijk moet er in 2030 84 terawattuur (TWh) duurzame energie worden opgewekt. Dat is afgesproken in het Klimaatakkoord 2019. Die doelstelling wordt voor het grootste deel ingevuld met windturbines die in zee staan. In 2030 zal ongeveer 75 procent van ons huidige elektriciteitsverbruik afkomstig zijn van windturbines op zee. De Noordzee, die toch al zeer intensief gebruikt wordt, raakt dus al aardig vol met windturbines.

Wind op land is daarom ook nog nodig om de doelstelling uit het Klimaatakkoord te behalen. En daaraan moet ook de provincie Utrecht een steentje bijdragen. In de Regionale Energie Strategieën is afgesproken om in de provincie Utrecht voor 2030 2,4 TWh duurzame energie op te wekken via zonne-energie op daken en op land, en via windenergie op land.

Er zijn veel vormen van hernieuwbare energie nodig om de klimaatdoelstellingen te halen. Hieronder leest u daar meer over. Deze technieken zijn wel bruikbaar, maar leveren (nog) niet voldoende op. Het blijft nodig om in te zetten op windturbines.

Andere of kleine windturbines 

Kleine of alternatieve windturbines, zoals windwokkels of verticale windturbines, zijn geen realistisch alternatief voor windturbines, omdat de hoeveelheid elektriciteit die hiermee kan worden opgewekt zeer beperkt is. Bovendien is de kostprijs van elektriciteit per kilowattuur bij deze kleine en alternatieve windturbines hoger dan bij grote moderne windturbines.

Geothermie, biogas, waterkracht, restwarmte 

Andere alternatieven, die ook een bijdrage kunnen leveren aan de opgave voor duurzame energie, zijn bijvoorbeeld: 

• geothermie
• biogas
• waterkracht
• het benutten van restwarmte in warmtenetten

Deze alternatieven zijn geen energiebronnen, die genoeg energie opleveren om windenergie overbodig te maken. Ultradiepe geothermie kan niet overal. En de productie van biogas is minder door de hoeveelheid grondstoffen, die duurzaam ingezet kunnen worden.  

Kernenergie 

Ook kernenergie is geen alternatief voor de doelstellingen voor 2030. Dat komt door de lange voorbereidings- en bouwtijd van kerncentrales. Dit geldt meer voor vormen van kernenergie, die op dit moment nog niet commercieel op grote schaal worden toegepast, zoals thoriumreactoren en kleine modulaire reactoren (SMR). Op de langere termijn zou kernenergie wel een grotere rol in de energievoorziening kunnen innemen. Maar op basis van landelijke en provinciale besluitvorming is de verwachting op dit moment nog niet, dat het aandeel van kernenergie in de toekomst zo groot zal zijn, dat de ontwikkeling van windenergie op land voor 2030 overbodig is.