Natuurbeheer

Natuurbeheerplan Utrecht

Het Natuurbeheerplan vormt het toetsingskader voor het verlenen van subsidies op basis van subsidieregelingen die behoren tot het Subsidiestelsel natuur- en landschapsbeheer (SNL). Het betreft de volgende subsidieregelingen: de Subsidieverordening natuur- en landschapsbeheer 2016 (SVNL), de Subsidieregeling kwaliteitsimpuls natuur en landschap (SKNL) en de subsidie Aankoop en ontpachting NNN-gronden (subsidieregeling Leefomgeving landelijk gebied).). Op basis van deze regelingen zijn subsidies mogelijk voor agrarisch natuurbeheer, het beheer van natuurterreinen, inrichting en kwaliteitsverbetering van natuurterreinen, functieverandering van landbouwgrond naar natuur en de aankoop en ontpachting van landbouwgrond ten behoeve van functieverandering naar natuur. Het Natuurbeheerplan, met name de daarbij behorende kaarten, geeft aan waar en voor welke natuurdoelen subsidie mogelijk is.

Informatie

Bij vragen over het Natuurbeheerplan kunt u contact opnemen met het team Behoud en Ontwikkeling Natuurgebieden van de provincie Utrecht, per e-mail via natuurbeheerplan@provincie-utrecht.nl.

Bekendmaking Besluit tot wijziging van het Natuurbeheerplan 2025 provincie Utrecht

Gedeputeerde Staten van Utrecht hebben op 8 juli 2025 het Besluit tot wijziging van het Natuurbeheerplan 2025 vastgesteld. Hiermee is ook het Natuurbeheerplan 2026 vastgesteld. Daartoe is de in Afdeling 3.4 van de Algemene wet bestuursrecht omschreven procedure gevolgd.

Op 30 april 2015 is de Subsidieverordening Natuur- en Landschapsbeheer provincie Utrecht 2016 vastgesteld door Provinciale Staten. Onderdeel van deze subsidieverordening is een Natuurbeheerplan, dat Gedeputeerde Staten vaststellen. In het Natuurbeheerplan begrenzen Gedeputeerde Staten gebieden waar op vrijwillige basis subsidiëring kan plaatsvinden. Het gaat om subsidie voor beheer, inrichting en kwaliteitsverbetering van natuur, agrarische natuur en landschapselementen.

Tijdens de terinzagelegging van 24 maart 2025 tot en met 5 mei 2025 konden zienswijzen op het ‘Ontwerpbesluit tot wijziging van het Natuurbeheerplan 2025’ worden ingediend. Op 8 juli 2025 hebben GS het ‘Besluit tot wijziging van het Natuurbeheerplan 2025’ vastgesteld. Daarmee is ook het Natuurbeheerplan 2026 vastgesteld. Het besluit is gepubliceerd op 22 juli 2025 in het provinciaal blad nummer 2025-11929. 

Mogelijkheden de stukken in te zien

Het Besluit tot wijziging van het Natuurbeheerplan 2025 is te vinden onder de Natuurbeheerplan downloads op deze site.

Beroep aantekenen

Voor de vaststelling van het Besluit tot wijziging van het Natuurbeheerplan 2025 is de procedure gevolgd die is geregeld is in Afdeling 3.4 (uitgebreide openbare voorbereidingsprocedure) van de Algemene wet bestuursrecht. Om die reden kan tegen het besluit tot wijziging van het Natuurbeheerplan 2025 geen bezwaarschrift bij ons college worden ingediend, maar dient rechtstreeks beroep bij de bestuursrechter te worden ingesteld (artikel 7:1, eerste lid, onderdeel d. van de Algemene wet bestuursrecht).

Belanghebbenden kunnen beroep aantekenen bij de Rechtbank Midden-Nederland, Afdeling Bestuursrecht, Postbus 16005, 3500 DA Utrecht. Hiervoor is een griffierecht verschuldigd. De termijn voor het indienen van een beroepschrift bedraagt zes weken en vangt aan op de dag na de dag waarop ons besluit bekend is gemaakt op de website van de provincie Utrecht. Belanghebbenden die beroep hebben ingesteld, hebben de mogelijkheid een voorlopige voorziening te vragen bij de voorzitter van de arrondissementsrechtbank, indien gelet op de belangen, onverwijlde spoed is vereist. In dit geval is opnieuw griffierecht verschuldigd.

De provincie geeft subsidie voor het beheer van natuurterreinen. De voorwaarden en de hoogte van de subsidie hangen af van het type natuur op dat terrein. Deze 'beheertypen' staan op de beheertypenkaart van het Natuurbeheerplan. En zijn beschreven in de Index natuur en landschap.

Natuurbeheerders met meer dan 75 hectare natuurterrein kunnen individueel beheersubsidie aanvragen. Dat kan alleen als zij gecertificeerd zijn. Kijk voor informatie over deze certificering op de website van Bij12.

Kleinere beheerders doen hun aanvraag via een collectief. In Utrecht zijn dat:

• Bosgroep Midden Nederland
• Natuurcollectief Utrecht
• BoerenNatuur Rijn, Vecht & Venen

Wilt u meer informatie over het aanvragen van een subsidie? Kijk dan op de website van de gezamenlijke provincies BIJ12 en op ons provinciale Loket, pagina natuurbeheer.

Openstellen gesubsidieerde natuurterreinen

Krijgt een grondeigenaar subsidie van de provincie? Dan moet hij het gebied in principe openstellen voor iedereen. Er zijn wel uitzonderingen. Bijvoorbeeld als de natuur heel bijzonder of kwetsbaar is. In de praktijk is meer dan 90 procent van de terreinen opengesteld.

Kennis

Heeft u algemene vragen over het beheer van natuur? Kijk dan op de site www.natuurkennis.nl. Onder downloads vindt u een document met beheerrichtlijnen van de provincie over het beheer van natuurtypen, zoals van verschillende soorten natuurgraslanden.

Nergens in Europa leven zoveel weidevogels als in Nederland. Zo broedt de helft van de Europese grutto’s in Nederland. In de provincie Utrecht liggen een paar belangrijke weidevogelgebieden. In Eemland ligt zelfs één van de beste weidevogelgebieden van heel Nederland! De provincie Utrecht heeft daardoor een (inter)nationale verantwoordelijkheid om de weidevogels te behouden en te beschermen. Boeren, natuurorganisaties en vrijwilligers in Utrecht werken daar hard aan. Toch zijn er nu minder weidevogels dan 30 jaar geleden.

Weidevogelvisie

In 2012 heeft de provincie een Weidevogelvisie (PDF, 2.2 MB) opgesteld. Hierin staat hoe we ervoor zorgen dat we de weidevogels behouden in onze provincie. Een belangrijk uitgangspunt is samenwerking tussen grondgebruikers. Grondgebruikers zijn bijvoorbeeld boeren, maar ook natuurorganisaties. Het is belangrijk dat zij samen afspraken maken. Bijvoorbeeld dat ze pas laat in het jaar maaien, dat zij vogelnesten beschermen tegen vertrapping door vee, dat ze de waterstand verhogen en dat zij grasland tijdelijk onder water zetten.

Om samenwerking te stimuleren geven wij alleen nog subsidies aan collectieven. Dat zijn samenwerkingsverbanden, zoals agrarische natuurverenigingen. Ook geven we alleen subsidie voor weidevogelbeheer op plaatsen waar veel weidevogels broeden. Dat zijn de 'weidevogelkerngebieden'.

Actieplan Weidevogels

In 2018 heeft de provincie een actieplan Weidevogels (PDF, 5.6 MB) opgesteld. De opvallendste maatregelen uit dit plan zijn:

• meer boeren mee laten doen aan het weidevogelbeheer
• een andere inrichting van weidegebied
• beter waterbeheer
• het creëren van schuilplekken tegen roofdieren
• een betere manier van vogels tellen
• bescherming van nesten

Monitoring van weidevogels

Sinds 2014 loopt binnen de provincie een speciaal onderzoek naar weidevogels dat eenmaal per drie jaar plaatsvindt. Dit doen we omdat bepaalde soorten zoals de grutto en de tureluur hard achteruitgaan en extra maatregelen nodig zijn om ze te beschermen. Het weidevogelonderzoek geeft belangrijke informatie over welke vogels waar precies voorkomen en in welke aantallen. Na enige jaren kan een trend worden vastgesteld die input is voor het weidevogelbeleid en de te nemen maatregelen in weidevogelgebieden. 

Ook in 2024 heeft weer telling van weidevogels plaatsgevonden. Bekijk in deze video hoe wij dat doen.

Bekijk de documentaire 'Utrecht, weidevogels en ANLb'

In de documentaire 'Utrecht, weidevogels en ANLb' ziet u hoe weidevogelbeheer, en met name de samenwerking tussen de verschillende organisaties, tot stand komt. 

Ook in agrarisch gebied is er veel natuur. Denk bijvoorbeeld aan sloten, bloemen langs slootkanten, heggen, houtwallen en kleine bosjes. Die bieden veel planten en dieren een fijne plek om te leven. Weidevogels zoals de grutto en de kievit broeden in uitgestrekte vochtige graslanden. En op graanakkers komen akkervogels en akkeronkruiden voor. Het natuurbeheer in deze landbouwgebieden noemen we ‘agrarisch natuurbeheer’.

In de provincie Utrecht is agrarisch natuurbeheer belangrijk omdat:

• Nederland internationaal de verantwoordelijkheid heeft voor het behoud van bepaalde planten en dieren die juist in agrarische gebieden leven;
• Houtwallen en slootkanten met veel bloemen een soort groene verbinding tussen natuurgebieden vormen;
• Het agrarisch gebied zo aantrekkelijker is voor bezoekers.

Subsidies voor agrarisch natuurbeheer

Gelukkig zijn er veel boeren die mee willen werken aan agrarisch natuurbeheer. Soms hebben ze daardoor minder opbrengst van hun land. Daarvoor kunnen ze dan een vergoeding krijgen van de provincie. Dat is een subsidie voor agrarisch natuurbeheer. Dit is geregeld via de subsidieregeling Agrarisch Natuur- en Landschapsbeheer (ANLb). In 2023 begint een nieuwe subsidieperiode van zes jaar.

In de Visie agrarisch natuurbeheer 2023-2028 (pdf, 4.71MB) staat hoe wij het beleid voor agrarisch natuurbeheer willen gaan invullen. Op de kaarten van het natuurbeheerplan staat waar wij welke soort subsidie beschikbaar stellen.

De Europese Unie betaalt mee aan de subsidies voor agrarisch natuurbeheer vanuit het gemeenschappelijke Plattelands Ontwikkelings Programma (POP). Vanaf 2023 gebeurt dit vanuit een nieuw plattelandsprogramma, met de naam GLB/NSP. GLB staat voor Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (van de Europese Unie). En NSP voor Nationaal Strategisch Plan, de Nederlandse invulling van het GLB. Lees meer over het nieuwe GLB.

Meer informatie over agrarisch natuurbeheer en de subsidies vindt u in het  portaal natuur en landschap op de website van BIJ12. Kijk ook bij de subsidies in ons loket.

In de laatste 50 jaar is het grondwater in Nederland op veel plaatsen gedaald. Op sommige plekken met enkele decimeters, op andere met meer dan een meter. De bodem wordt dus droger. En dat is niet goed voor plant- en diersoorten die veel water nodig hebben. Die soorten verdwijnen. Zo blijven er steeds minder soorten over.

Vaak voeren we water van andere plekken aan om de waterstanden op peil te houden. Maar dit water is meestal van mindere kwaliteit. Ook dat is niet goed voor de natuur.

Wat doen we tegen verdroging in Utrecht?

We werken hard om de verdroging tegen te gaan. We hebben bijvoorbeeld sloten en greppels gedempt, en stuwen en dammen geplaatst. Dat doen we in de Natura 2000-gebieden, maar ook daarbuiten. Voorbeelden van projecten zijn:

• Groot Zandbrink bij Leusden
• landgoed Sandenburg in Langbroek
• het Armenland Ruwiel bij Wilnis

In 2020 hebben we onderzocht wat het resultaat van onze maatregelen is geweest. Daaruit bleek dat we nog niet genoeg doen. Om het probleem met droogte goed op te lossen, moeten we eigenlijk ook buiten het natuurgebied ingrijpen. Dan moeten we de diverse belangen in het gebied tegen elkaar afwegen, zoals natuur en landbouw.

Bij de strijd tegen de verdroging zijn verschillende partijen betrokken: de waterschappen, natuurbeheerders en de provincie. De waterschappen beschrijven hun plannen in watergebiedsplannen en peilbesluiten.