Natuurontwikkeling in Marickenland

De aanleiding voor de veranderingen in Marickenland is de schakel die Marickenland vormt in het natuurnetwerk. Natuurgebieden in Nederland worden zoveel mogelijk met elkaar verbonden. Dit zodat dieren, maar ook planten, een ruimer leefgebied hebben en minder kwetsbaar zijn. Marickenland vormt de schakel tussen de Nieuwkoopse Plassen en Botshol. Het natuurgebied dat we hier aanleggen, bestaat uit rietland en bloemrijke graslanden. Door de aanleg van deze natuur verbetert ook de waterkwaliteit in dit gebied.

Natuurvisie

In het rietland komen na verloop van tijd meer vogelsoorten voor als blauwborst, bruine kiekendief, kleine karekiet, rietzanger en waterral. Ook libellen gaan zich hier thuis voelen, en op termijn misschien ook de noordse woelmuis en zelfs de otter. Bij de inrichting houden we speciaal rekening met de grote karekiet en de ringslang; beschermde dieren die nog maar weinig voorkomen in Nederland. Meer informatie hierover vindt u in de Natuurvisie (pdf, 10 MB) die in 2019 geschreven is door Huub van den Brink, student Forest and Nature Conservation in Wageningen.

In het grasland verwachten we plantensoorten als rietorchis, dotterbloem, echte koekoeksbloem, grote ratelaar, knoopkruid en zwarte zegge. Op korte termijn veranderen boterbloem, veldzuring, rode klaver en fluitenkruid het beeld al relatief snel. Omdat het aantal bloeiende planten toeneemt, komen er ook meer insecten. Denk hierbij aan dagvlindersoorten als argusvlinder, icarusblauwtje en zwartsprietkopje. Hierdoor zal het aantal (weide)vogels toenemen zoals de kievit, de tureluur en de graspieper.

In Marickenland komen nieuwe wandelpaden en een natuurspeelplaats. De natuurspeelplaats komt aan de rand van het natuurgebied achter het Veenlandencollege in Vinkeveen. Bureau RIS (Ruimtelijke Inrichting Speelnatuur) heeft het ontwerp voor de natuurspeelplaats gemaakt. Hierbij hielden de ontwerpers zoveel mogelijk rekening met de ideeën die de kinderen en ouders uit Vinkeveen en Wilnis inbrachten tijdens de inloopmiddag in november 2019 en via de mail.

Bodemdaling & CO₂-uitstoot

Marickenland ligt ruim 6 meter onder NAP. De bodem bestaat grotendeels uit veengrond, die steeds verder daalt. Het wordt steeds lastiger voor het Waterschap Amstel, Gooi en Vecht om het gebied droog te houden en de oxidatie van het veen zorgt voor ongewenste CO2-uitstoot. Ook levert de inklinking van het veen problemen op voor de mensen die wonen en werken in dit gebied. Door het gebied om te vormen tot een natuurgebied met deels een hoger en flexibel waterpeil, beperken we de problemen zoals de bodemdaling en verzilting. We zorgen ervoor dat de wateroverlast voor de woningen en erven in en om het gebied niet groter wordt.

Daarnaast verwachten we door de klimaatverandering vaker hevige regenbuien, die ervoor kunnen zorgen dat het land en de straten tijdelijk onder water komen te staan. Daarom is het belangrijk dat we in de polder Groot Mijdrecht een tijdelijke opvangplaats voor dit regenwater aanleggen, zogeheten waterbergingsgebieden. In eerste instantie had het waterschap de waterberging gepland in het natuurgebied Marickenland. Deze plannen heeft het waterschap gewijzigd omdat uit nader onderzoek door onafhankelijk onderzoeksbureau Deltares blijkt dat de risico’s te groot zijn om een waterberging aan te leggen. Samen met de gemeente De Ronde Venen en de provincie Utrecht gaat het waterschap op zoek naar een geschiktere locatie in de polder.

Waterpeil

Om het riet goed te kunnen laten groeien, stellen we het waterpeil in de deelgebieden geleidelijk hoger in dan nu het geval is. Dit doen we nadat de moerasblokken zijn gerealiseerd. Zo voorkomen we dat er wateroverlast ontstaat bij woningen en andere gebouwen, tuinen, erven en agrarische percelen.

In de rietlanden hanteren we een natuurgetrouw waterpeil. Dit betekent dat in de winter en het vroege voorjaar het waterpeil boven het maaiveld kan uitkomen. We leggen lage kades aan rondom deze gebieden om ervoor te zorgen dat het water niet kan weglopen. In aanloop naar de zomer zakt het waterpeil vanzelf langzaam. Grote delen van het rietland vallen in de zomer droog. In de herfst stijgt het waterpeil weer.

De waterstanden houden we goed in de gaten. We plaatsten peilbuizen in Marickenland om het waterpeil in het gebied te volgen. Dit doen we nu al, maar ook wanneer het peil binnen de kades in de moerasblokken wordt verhoogd. De grondwaterstand is live te volgen op de webpagina grondwaterstanden Marickenland van de provincie. 

Interesse in hoe het watersysteem in Marickenland werkt en wat er gaat veranderen? Bekijk dan de film 'De waterhuishouding in Marickenland'. In de video spreken we nog over het aanleggen van waterbergingen in Marickenland. Zoals hierboven beschreven, komen deze niet in Marickenland, maar zoeken we naar een plek elders in de polder Groot Mijdrecht.

Voor de inrichting van het natuurgebied Marickenland is een peilaanpassing nodig. Het waterschap Amstel, Gooi en Vecht heeft daartoe het ontwerp partiële herziening van het peilbesluit polder Groot Mijdrecht vrijgegeven voor inspraak. Een  belangrijke aanpassing is het wijzigen van het vaste waterpeil van -6,7 NAP naar een flexibel waterpeil, oftewel natuurgetrouw waterpeil. Dat is van belang voor de natuurontwikkeling in Marickenland. We hanteren hier namelijk een flexibel peil dat maximaal 60 centimeter hoger ligt dan het huidig waterpeil. De andere belangrijke aanpassing is dat het waterschap het waterpeil in een deel van de polder wil verlagen om grondwateroverlast richting het bedrijventerrein Voorbancken te verminderen. Het vaste waterpeil gaat daar van -5,9 NAP naar -6,30 NAP.

Van 13 februari tot en met 27 maart lagen de herziening en de bijbehorende stukken ter inzage. Belanghebbenden hebben in deze periode hun zienswijze(n) kunnen indienen bij het waterschap. De zienswijzen worden nu in behandeling genomen. Meer informatie vindt u op de website van: https://www.officielebekendmakingen.nl/wsb-2023-1795.html.

Door de hogere waterpeilen in de rietlanden kan het grondwater in de omgeving ook stijgen. We zijn ons ervan bewust dat het grondwater in de polder nu al hoog staat en dat bij sommige omwonenden water in de kruipruimte van het huis staat. Ook weten we dat een eerdere peilverhoging ten zuiden van Voorbancken een flinke stijging van het grondwater veroorzaakt heeft. We zorgen ervoor dat de nieuwe peilverhoging niet meer wateroverlast veroorzaakt bij/onder woningen, tuinen en erven en agrarische percelen.

Mocht na of tijdens de realisatie van de rietlanden en de verhoging van het waterpeil toch blijken dat er, ondanks alle maatregelen, een onacceptabele verhoging van het grondwater onder en bij woningen, tuinen of erven optreedt, dan gaan we meteen aan de slag om dit te verhelpen. Zo nodig zetten we de uitvoering op pauze of passen we de uitvoering aan. Wilt u meer inzicht in de grondwaterstanden in Marickenland? Volg de grondwaterstanden live via de webpagina grondwaterstanden Marickenland van de provincie. 

Wilt u meer weten over de maatregelen die we nemen en gaan nemen om wateroverlast te voorkomen? Kijk dan bij de vragen over water.

Resultaat onderzoek naar waterpeilveranderingen in lisdoddeveld

Met de inwoners en omwonenden van Marickenland heeft de provincie afgesproken, dat het verhogen van het waterpeil in de nog te realiseren moerasblokken niet zorgt voor extra vernatting bij de woningen. Om dit te garanderen voerde onderzoeksorganisatie TNO in de herfst van 2023 een praktijkproef uit in het lisdoddeveld bij de begraafplaats/het Bellopad. 

De praktijkproef bestond uit het aflaten en opzetten van het waterpeil. Tijdens het ophogen en aflaten van het water heeft TNO nauwkeurig de fluctuatie van de grondwaterstanden in het aanwezige grondwatermeetnet (peilbuizen) van Marickenland gemeten. Uit hun onderzoek blijkt, dat de hoeveelheid neerslag (regenwater) een veel grotere invloed op het grondwaterpeil heeft dan het ophogen van het waterpeil. Dit bevestigt eerdere onderzoeken, die aangeven dat de voorgenomen ophoging van het waterpeil geen vernatting bij de woningen en omliggende percelen veroorzaakt. 

Onderzoek naar ontwikkeling van lisdodde

In 2029 hebben we een klein perceeltje ten zuiden van de Spoordijk gebruikt om te kijken hoe lisdodde groeit. We verhoogden daar het waterpeil en zaaiden en planten lisdodde. De ganzen vonden de jonge lisdoddeplanten erg lekker, waardoor de lisdodde verdween. In 2021 probeerde we kleine stukken van het lisdoddeveld te beschermen met netten. Dit werkte goed: de netten hielden de ganzen tegen en de lisdodde kon groeien. We wilden op grote schaal lisdodde planten en zaaien, maar door de vele ganzen is dat niet realistisch. Daarom stopten we met de proef op dit veldje. Natuurlijk blijven de vele steltlopers en weidevogels nog steeds van harte welkom. 

De ontwikkeling van het natuurgebied Marickenland voert de provincie samen met gemeente De Ronde Venen, Waterschap Amstel Gooi en Vecht en Staatsbosbeheer uit.

In dit project houden we zoveel mogelijk rekening met de verschillende belangen in het gebied. Een paar keer per jaar komt de klankbordgroep bijeen met deelnemers uit wijkverenigingen en lokale belangenverenigingen.

In totaal vormen we bijna 300 hectare weidegebied om tot natuurgebied: rietland en bloemrijk grasland. We werken hierbij in twee deelgebieden: Deelgebied Marickenland bevat een schets van de beide deelgebieden.

Het definitief ontwerp voor deelgebied 1 (150 hectare) is op 20 januari 2022 vastgesteld door de bestuurders van provincie, waterschap, gemeente en Staatsbosbeheer. In dit ontwerp staat hoe we Marickenland willen gaan inrichten. Dit jaar starten we met het voorbereiden van de uitvoering.

Eind 2023 start de daadwerkelijke uitvoering. Heeft u hierover vragen of suggesties? Mail dan naar marickenland@provincie-utrecht.nl.

In deelgebied 2 (125 hectare) is slechts een deel van de gronden in bezit van Staatsbosbeheer. De rest is in particuliere handen en veelal agrarische grond. Voor deelgebied 2 maken we pas concrete plannen als we een voldoende groot aaneengesloten oppervlakte als natuur kunnen inrichten.