Natuurontwikkeling in Marickenland

De realisatie van het eerste deelgebied loopt van november 2024 tot maart 2026. Dit gebied bestaat uit ongeveer 150 hectaren.

Het natuurgebied Marickenland is aangewezen als natuurgebied voor natte natuur en gaat bestaan uit vier moerasblokken met daaromheen met name vochtig hooiland en bloemrijke graslanden.

De belangrijkste onderdelen van de natuurinrichting in Marickenland zijn:

• Het realiseren van 4 moerasblokken voor onder andere rietvogels met kades eromheen om water vast te houden. De moerasblokken krijgen een flexibel waterpeil met als ondergrens het huidige peil en als bovengrens 60 cm boven het huidige peil. Het waterpeil buiten de moerasblokken blijft gelijk aan wat het nu is. 
• Waar nodig zal een toplaag van de bodem verwijderd worden om deze geschikter te maken voor meer variatie aan bloemen en planten. De toplaag is meestal erg voedselrijk en bevat veel stikstof en fosfaat. Hierdoor groeien sommige bloemen en planten heel snel en overwoekeren ze andere soorten die minder hard groeien. Hierdoor neemt het aantal soorten af. 
• Realisatie van watergangen en vispassages.
• Het inrichten van bredere sloten met natuurvriendelijke oevers.
• De aanleg van een natuurspeelplaats.
• De realisatie van wandelpaden en vogeluitkijkpunten.

Natuur in Nederland heeft het moeilijker dan ooit. Steeds meer soorten insecten, dieren en planten hebben het moeilijk of sterven uit. We zien meer droogte, hitte en overstromingen. Om dit te veranderen werken we aan natuurherstel en -beheer in natuurgebieden, door bijzondere dieren en planten te beschermen en door natuurgebieden met elkaar te verbinden.

In Nederland doen we dat onder andere door het realiseren van het Natuurnetwerk Nederland (NNN). Door onder meer natuurgebieden in Nederland zoveel mogelijk met elkaar te verbinden zodat dieren, maar ook planten, een ruimer leefgebied hebben en minder kwetsbaar zijn. Daarnaast zijn er maatregelen die gericht zijn op herstel van de waterhuishouding en de bodem. Alle maatregelen samen zorgen voor een sterke en veerkrachtige natuur.

In Marickenland wil de provincie een aantrekkelijk leefgebied creëren voor dieren en planten die thuishoren in het veenweidegebied. Het gebied is de schakel tussen de Nieuwkoopse en Vinkeveense Plassen en Botshol. Het is onderdeel van Natuurnetwerk Nederland (NNN). Met de natuurinrichting willen we de biodiversiteit vergroten, de waterkwaliteit verbeteren, verdere bodemdaling voorkomen en waardevolle natuurgebieden verbinden waardoor planten en dieren een ruimer leefgebied hebben en minder kwetsbaar zijn.

Marickenland ligt ruim 6 meter onder NAP. De bodem bestaat grotendeels uit veengrond, die steeds verder daalt. Het wordt voor het Waterschap steeds lastiger om het omliggende agrarische gebied droog te houden. Ook zorgt de oxidatie van het veen voor ongewenste CO₂-uitstoot en levert de inklinking van het veen problemen op voor de mensen die in de omgeving wonen en werken. Door het gebied om te vormen tot een natuurgebied met deels een hoger en flexibel waterpeil beperken we de problemen.

Het natuurgebied Marickenland is aangewezen als natuurgebied voor natte natuur en gaat bestaan uit vier moerasblokken met daaromheen onder andere vochtig hooiland en bloemrijke graslanden. Dit is goed voor verschillende soorten planten en dieren.

In het rietland komen na verloop van tijd meer vogelsoorten voor zoals blauwborst, bruine kiekendief, kleine karekiet, rietzanger en waterral. Ook libellen gaan zich hier thuis voelen, en op termijn misschien ook de noordse woelmuis en zelfs de otter. Bij de inrichting houden we speciaal rekening met de grote karekiet en de ringslang; beschermde dieren die nog maar weinig voorkomen in Nederland.

In het grasland verwachten we op langere termijn plantensoorten als rietorchis, dotterbloem, echte koekoeksbloem, grote ratelaar, knoopkruid en zwarte zegge. Op korte termijn veranderen boterbloem, veldzuring, rode klaver en fluitenkruid het beeld al relatief snel. Omdat het aantal bloeiende planten toeneemt, komen er ook meer insecten. Denk hierbij aan dagvlindersoorten als argusvlinder, icarusblauwtje en zwartsprietkopje, maar ook bijen, zweefvliegen, kevers. Vanwege het toenemend voedselaanbod zal het aantal (weide)vogels ook toenemen zoals de kievit, de grutto, de tureluur en de graspieper.

Er komt in Marickenland ook ruimte om van de natuur te genieten. Er komen nieuwe wandelpaden, vogeluitkijkpunten en een natuurspeelplaats. De natuurspeelplaats komt aan de rand van het natuurgebied achter het Veenlandencollege in Vinkeveen. Bureau RIS (Ruimtelijke Inrichting Speelnatuur) heeft het ontwerp voor de natuurspeelplaats gemaakt. Hierbij hielden de ontwerpers zoveel mogelijk rekening met de ideeën die de kinderen en ouders uit Vinkeveen en Wilnis inbrachten tijdens de inloopmiddag in november 2019 en via reacties die we in de mail hebben ontvangen.

Bodemdaling & CO₂-uitstoot

Marickenland ligt in een van de laagstgelegen polders van Nederland en ligt ruim 6 meter onder NAP. De bodem bestaat grotendeels uit veengrond, die steeds verder daalt. Het wordt steeds lastiger voor het waterschap Amstel, Gooi en Vecht om het omliggende agrarische gebied droog te houden en de oxidatie van het veen zorgt voor ongewenste CO₂-uitstoot. Door het gebied om te vormen tot een natuurgebied met deels een hoger en flexibel waterpeil, beperken we de problemen zoals de bodemdaling en verzilting. We zorgen ervoor dat de wateroverlast voor de woningen en erven in en om het gebied niet groter wordt.

Daarnaast verwachten we door de klimaatverandering vaker hevige regenbuien, die ervoor kunnen zorgen dat het land en de straten tijdelijk onder water komen te staan. Daarom is het belangrijk dat we in de polder Groot Mijdrecht een tijdelijke opvangplaats voor dit regenwater aanleggen, zogeheten waterbergingsgebieden. In eerste instantie had het waterschap de waterberging gepland in het natuurgebied Marickenland. Deze plannen heeft het waterschap gewijzigd omdat uit nader onderzoek door onafhankelijk onderzoeksbureau Deltares blijkt dat de risico’s te groot zijn om een waterberging aan te leggen. Samen met de gemeente De Ronde Venen en de provincie Utrecht gaat het waterschap op zoek naar een geschiktere locatie in de polder.

Waterpeil

Om het riet goed te kunnen laten groeien, stellen we het waterpeil in de deelgebieden geleidelijk hoger in dan nu het geval is. Dit doen we nadat de moerasblokken zijn gerealiseerd. Zo voorkomen we dat er wateroverlast ontstaat bij woningen en andere gebouwen, tuinen, erven en agrarische percelen.

In de rietlanden hanteren we een natuurgetrouw waterpeil. Dit betekent dat in de winter en het vroege voorjaar het waterpeil boven het maaiveld kan uitkomen. We leggen lage kades aan rondom deze gebieden om ervoor te zorgen dat het water niet kan weglopen. In aanloop naar de zomer zakt het waterpeil vanzelf langzaam. Grote delen van het rietland vallen in de zomer droog. In de herfst stijgt het waterpeil weer.

De waterstanden houden we goed in de gaten. We plaatsten peilbuizen in Marickenland om het waterpeil in het gebied te volgen. Dit doen we nu al, maar ook wanneer het peil binnen de kades in de moerasblokken wordt verhoogd. De grondwaterstand is live te volgen op de webpagina grondwaterstanden Marickenland van de provincie. 

Tegengaan van wateroverlast

Door de hogere waterpeilen in de rietlanden kan het grondwater in de omgeving ook stijgen. We zijn ons ervan bewust dat het grondwater in de polder nu al hoog staat en dat bij sommige omwonenden water in de kruipruimte van het huis staat. Ook weten we dat een eerdere peilverhoging ten zuiden van Voorbancken een flinke stijging van het grondwater veroorzaakt heeft. We zorgen ervoor dat de nieuwe peilverhoging niet meer wateroverlast veroorzaakt bij of onder woningen, tuinen en erven en agrarische percelen.

Als er na of tijdens de realisatie van de rietlanden en de verhoging van het waterpeil toch blijkt dat er, ondanks alle maatregelen, een onacceptabele verhoging van het grondwater onder en bij woningen, tuinen of erven optreedt, dan gaan we meteen aan de slag om dit te verhelpen. Zo nodig zetten we de uitvoering op pauze of passen we de uitvoering aan. Wilt u meer inzicht in de grondwaterstanden in Marickenland? Volg de grondwaterstanden live via de webpagina grondwaterstanden Marickenland. 

Wilt u meer weten over de maatregelen die we nemen en gaan nemen om wateroverlast te voorkomen? Kijk dan bij de vragen over water.

Resultaat onderzoek naar waterpeilveranderingen in lisdoddeveld

Met de inwoners en omwonenden van Marickenland hebben we afgesproken, dat het verhogen van het waterpeil in de nog te realiseren moerasblokken niet zorgt voor extra vernatting bij de woningen. Om dit te garanderen voerde onderzoeksorganisatie TNO in de herfst van 2023 een praktijkproef uit in het lisdoddeveld bij de begraafplaats/het Bellopad. 

De praktijkproef bestond uit het aflaten en opzetten van het waterpeil. Tijdens het ophogen en aflaten van het water heeft TNO nauwkeurig de fluctuatie van de grondwaterstanden in het aanwezige grondwatermeetnet (peilbuizen) van Marickenland gemeten. Uit hun onderzoek blijkt, dat de hoeveelheid neerslag (regenwater) een veel grotere invloed op het grondwaterpeil heeft dan het ophogen van het waterpeil. Dit bevestigt eerdere onderzoeken, die aangeven dat de voorgenomen ophoging van het waterpeil geen vernatting bij de woningen en omliggende percelen veroorzaakt. 

Onderzoek naar ontwikkeling van lisdodde

In 2020 hebben we een klein perceeltje ten zuiden van de Spoordijk gebruikt om te kijken hoe lisdodde groeit. We verhoogden daar het waterpeil en zaaiden en planten lisdodde. De ganzen vonden de jonge lisdoddeplanten erg lekker, waardoor de lisdodde verdween. In 2021 probeerde we kleine stukken van het lisdoddeveld te beschermen met netten. Dit werkte goed: de netten hielden de ganzen tegen en de lisdodde kon groeien. Het oorspronkelijke plan was om op grote schaal lisdodde te planten en te zaaien, maar door de vele ganzen is dat niet realistisch. Daarom is de proef met lisdodde gestopt. Natuurlijk blijven de vele steltlopers en weidevogels nog steeds van harte welkom. 

In totaal vormen we bijna 300 hectare weidegebied om tot natuurgebied: rietland en bloemrijk grasland. We werken hierbij in twee deelgebieden: Deelgebied Marickenland bevat een schets van de beide deelgebieden.

Het definitief ontwerp voor deelgebied 1 (150 hectare) is op 20 januari 2022 vastgesteld door de bestuurders van provincie, waterschap, gemeente en Staatsbosbeheer. In dit ontwerp staat hoe we Marickenland willen gaan inrichten. Om tot het definitieve ontwerp te komen zijn de afgelopen jaren diverse onderzoeken geweest. De omgeving is regelmatig betrokken via nieuwsbrieven en bijeenkomsten in het gebied. In de zomer van 2024 is er de aannemer Van Oostrum Westbroek BV geselecteerd voor de uitvoering van Deelgebied 1. Van november 2024 tot maart 2026 vindt de realisatie van het natuurgebied en de natuurspeeltuin plaats. 

In deelgebied 2 (125 hectare) is slechts een deel van de gronden in bezit van Staatsbosbeheer. De rest is in particuliere handen en veelal agrarische grond. Voor deelgebied 2 maken we pas concrete plannen als we een voldoende groot aaneengesloten oppervlakte als natuur kunnen inrichten.