OV-knooppunten

De provincie Utrecht groeit in aantal inwoners en aantal werknemers. Dat betekent dat de vraag naar woningen en kantoren ook groeit en er meer verkeer is. Die groeiende vraag naar woningen en kantoren vangen we zo veel mogelijk binnenstedelijk (binnen de bebouwde kom) op, het liefst in de buurt van OV-haltes en -knooppunten. Om de mobiliteitsgroei te kunnen opvangen, zet de provincie de komende jaren sterk in op het verder ontwikkelen van knooppunten.

Knooppunten spelen een sleutelrol in de mobiliteit in de regio. Omdat hier meerdere vormen van vervoer zoals openbaar vervoer, fiets en auto samenkomen, zijn knooppunten belangrijke schakels in de reis van mensen op weg naar werk, naar voorzieningen of recreatieve bestemmingen.

Op knooppunten versterken verstedelijking en mobiliteit elkaar. Zo biedt dichte bebouwing rondom knooppunten kansen voor meer openbaar vervoer. Ook dragen knooppunten met goede mogelijkheden tot overstappen bij aan de vastgoedwaarde in het gebied.

In tegenstelling tot een jaar of tien geleden, hechten bedrijven bij hun vestigingsplaatskeuze meer belang aan een goede bereikbaarheid met de auto én het openbaar vervoer. Multimodale ontsluiting levert een duidelijke meerwaarde op voor de kwaliteit van het gebied. Op deze manier zorgt het ontwikkelen van knooppunten voor bereikbare en aantrekkelijke woon- en werkmilieus met toekomstwaarde. Daarom investeert de provincie in de periode 2019 – 2023 in het verder ontwikkelen van de knooppunten in onze regio . Hiermee willen we:

• overbelaste wegverbindingen ontlasten
  Goede knooppunten maken van het OV en de fiets ruimte-efficiënte alternatieven voor de auto. Dat ontlast de wegen waardoor daar minder opstoppingen ontstaan.
• overbelaste OV-verbindingen en knooppunten ontlasten
  Net als bij de autowegen zijn ook sommige OV-verbindingen en knooppunten overbelast. Vooral op station Utrecht Centraal loopt het voor- en natransport (bus en tram maar ook fiets) tegen de capaciteitsgrenzen aan. Nieuwe knooppunten die dienen als alternatieve overstapplaats, ontlasten (in combinatie met wijzigingen in de lijnen) Utrecht Centraal en omgeving.
• aantrekkelijke woon- en werklocaties realiseren die voor iedereen bereikbaar zijn
  Knooppunten vormen aantrekkelijke locaties voor een concentratie van activiteiten in de buurt (wonen, werken, recreëren), doordat ze goed bereikbaar zijn. Het ontwikkelen van knooppunten zorgt er zo mede voor dat we kwetsbare en waardevolle landschappen in de omgeving kunnen ontzien.

In de provincie Utrecht zijn er op dit moment 56 knooppunten. Naar verwachting worden hier de komende jaren nog enkele knooppunten aan toegevoegd. De knooppunten zijn onder te verdelen in vier categorieën: (inter)nationale knooppunten, regionale knooppunten, lokale knooppunten en kleine overstappunten. De categorie van het knooppunt bepaalt mede de voorzieningen die op het knooppunt aanwezig zijn.

In mei 2019 heeft de provincie Utrecht een inventarisatie gedaan van de knooppunten in de provincie. In het rapport “Inventarisatie Kwaliteit Knooppunten”  is te lezen welke voorzieningen bij de diverse knooppunten in de provincie Utrecht worden nagestreefd en al aanwezig zijn.

Provincie Utrecht zet zich komende jaren samen met gemeenten en andere partners in om de kwaliteit van de knooppunten te verbeteren en daarmee de netwerken (auto, trein, tram, bus, fiets) onderling en met elkaar te verbinden. Ook willen we de ruimtelijke en economische mogelijkheden van die locaties optimaal te benutten.

We willen de kwaliteit van knooppunten verbeteren door alle functies die ze vervullen, aantrekkelijker te maken:

• We zorgen dat knooppunten beter bereikbaar zijn, zowel per fiets, auto als te voet.
• We zorgen ervoor dat reizigers makkelijker kunnen overstappen, door goede looproutes en bewegwijzering, duidelijke reisinformatie en handige kaartverkoop- en in/uitchecklocaties.
• We zorgen ervoor dat knooppunten prettiger zijn om te verblijven, door het aanbieden van aanvullende voorzieningen en het aantrekkelijk inrichten van het knooppunt en de omgeving. Dat kan de wachttijd veraangenamen.
• We zorgen ervoor dat knooppunten aantrekkelijk ontwikkeld worden, door ze goed aan te laten sluiten op de bebouwde omgeving. Zodat de ruimtelijke en economische mogelijkheden van het knooppunt goed benut worden.

Naast het verbeteren van bestaande knooppunten kunnen we ook nieuwe (sub)knooppunten ontwikkelen. Dat kan wenselijk zijn voor een evenwichtige ontwikkeling van de bebouwing in samenhang met het OV- en wegennet. Gelet op de druk belaste spoorwegen zijn de kansen voor de ontwikkeling van nieuwe treinstations in de provincie Utrecht op dit moment tamelijk klein. Nieuwe knooppunten zijn daarom vooral mogelijk in combinatie met de ontwikkeling van het regionale tramnet of nieuwe HOV-busverbindingen (Hoogwaardig Openbaar Vervoer).

Voor het ontlasten van de drukke fiets- en OV-routes in een stad zoals Utrecht, kan het inrichten van sub-knooppunten in een ring rond de stad een oplossing zijn. De knooppunten op deze ring moeten onderling goed verbonden zijn en met de centrale knooppunten in de stad. Op die knooppunten kunnen de OV-reizigers en automobilisten uit de regio makkelijk overstappen op het OV richting de binnenstad. Bij een hogere frequentie van de sprinter (naar zes tot acht keer per uur) zijn met name stations in de voorsteden interessant door hun goede autobereikbaarheid en hun brede aanvullende OV-aanbod. Deze locaties zijn bovendien aantrekkelijk als vestigingsplaats en ontmoetingsplaats. Ze kunnen daardoor een rol spelen in het opvangen van de druk op een groter knooppunt als Utrecht Centraal.

Bij het verder ontwikkelen van knooppunten zitten we als provincie niet alleen achter het stuur. Wij hebben in de meeste gevallen namelijk geen eigen grond- of beheerpositie in de knooppuntgebieden. Slechts in een enkel geval zijn wij wegbeheerder of beheerder van het openbaar gebied. Wel hebben we (als verlener van de OV-concessie) de verantwoordelijkheid voor het zo goed mogelijk laten functioneren van het regionale bus- en tramvervoer. Daarnaast willen wij vanuit ons beleid voor ruimtelijke ordening bouwen bij OV-knooppunten bevorderen.

Belangrijke spelers bij de ontwikkeling van een knooppunt zijn in elk geval de gemeente en het regionale vervoerbedrijf. Als het gaat om een station, dan zijn ook NS en ProRail betrokken. Verder spelen gebruikers een rol, zoals stallingsexploitanten, bedrijven en bewoners in de directe omgeving.

Het is maatwerk om te bepalen wat er op een bepaald knooppunt moet gebeuren en wie de meest aangewezen partij is om als regisseur op te treden. In die gevallen waar over deze punten geen helderheid is en de ontwikkeling van het knooppunt een provinciaal belang heeft, pakt de provincie graag de regierol op. Vanuit onze verantwoordelijkheid voor de mobiliteit in de regio en het ruimtelijke beleid kunnen wij een verbindende rol spelen tussen de gemeenten en de spoorpartijen NS en ProRail. Daarnaast kunnen we partijen bijstaan met kennis, stimuleren we kennisdeling en stellen we (financiële) tools beschikbaar die het proces kunnen ondersteunen.

In de periode 2019-2023 leveren we als provincie een bijdrage aan de ontwikkeling van onder andere de onderstaande knooppunten:

• OV-knooppunt Nieuwegein City: een reconstructie van het OV-knooppunt vanwege het verleggen van de tramsporen;
• Uitbreiding P+R Breukelen: het uitbreiden van de bestaande P+R-voorziening met 200 parkeerplaatsen in een te bouwen parkeervoorziening;
• Stationsgebied Woerden: het verbeteren van de inrichting van de openbare ruimte bij het station, bijvoorbeeld door het aanleggen van aantrekkelijker looproutes naar het station;
• Knooppunten Vijfheerenlanden die door de fusie van gemeenten en daarmee de gebiedsuitbreiding van onze provincie nu tot onze opgave behoren, het gaat dan met name om het verbeteren van de kwaliteit van de busknooppunten Lexmond, Meerkerk A27 en Vianen Lekbrug.
• Stationsgebied Driebergen-Zeist: Het stationsgebied van Driebergen-Zeist is opnieuw ingericht om de knelpunten in dit gebied op te lossen. Eind maart 2020 is het gebied opgeleverd. Het stationsgebied is een compacte OV-knoop geworden. Het aantal sporen is uitgebreid naar vier. De Hoofdstraat loopt nu in beide richtingen met dubbele rijbanen onder het spoor door met een tunnel. Het nieuwe busstation werd geopend in 2017. Ook werd in 2018 een nieuwe parkeergarage voor bijna 600 auto's in gebruik genomen.